teolangthang.blogspot.com

Saturday, March 26, 2011

ĐỨNG VÙNG LÊN, NÀO BAO THANH NIÊN YÊU NƯỚC

Đừng Sợ Nữa Đồng Bào Tôi Ơi!
Hãy Đứng Dậy Lật Đổ Tập Đoàn Việt Gian Cộng Sản Việt Nam
Buôn Dân Bán Nước

Power's People

Việt Nam hãy học bài học Tunisia, Egypt
Free the people, Free yourself

"Those who make peaceful revolution impossible,
make violence inevitable." - John F. Kennedy

Peaceful Revolution Hopeless
Non-violence Hopeless With Vietnam Communists

Tự do không phải ngồi đó mà có,
phải trả giá bằng sự quyết tâm, bằng xương, bằng máu ..
không phải van xin, thắp nến hiệp thông,
cầu nguyện chỉ có ở trong chùa chiền, nhà thờ.
teolangthang
****

ĐỨNG VÙNG LÊN, NÀO BAO THANH NIÊN YÊU NƯỚC

Nguyễn Khắp Nơi

Từ cuối năm 2010, Hàng ngàn, hàng chục ngàn người dân ở những quốc gia Phi Châu đã cùng nhau xuống đường biểu tỉnh như vũ bão để chống lại các các chế độ độc tài, chính quyền thối nát và những nhà lãnh tụ bạo tàn, tham nhũng, cai trị quốc gia bằng những bàn tay sắt. Họ đòi giải tán chính phủ, đòi Tổng Thống, Thủ Tướng đương nhiệm phải từ chức, cải tổ xã hội, tạo công ăn việc làm, trợ cấp cho người dân ...

Những cuộc nổi dậy này, được gọi tên là “Cuộc Cách Mạng Hoa Nhài – Jasmine Revolution” đều bắt nguồn từ những người dân không có vũ khí trong tay, thế mà họ đã thành công và từ đó lan rộng ra tới các quốc gia khác ở Trung Đông và đến tận Á Châu nữa.

Trong loạt bài này, chúng ta hãy bàn tới những điểm chính như sau:

A. CÁCH MẠNG HOA NHÀI BẮT ĐẦU TỪ ĐÂU?

Cuộc Cách Mạng Hoa Nhài bắt đầu từ xứ Tunisia.

Do nạn thất nghiệp tràn lan, lạm phát vật giá. Dân chúng đói khổ.không có tiền mua đồ ăn trong khi những viên chức trong chính quyền lại sống sung sướng bằng tiền hối lộ và ăn cắp của công. Trong suốt 30 năm cai trị xứ Tunisia, Tổng Thống Zine El Abidine Ben Ali đã dùng hình thức bắt bớ, giam cầm những ai tỏ ra chống đối với chính quyền.

Anh Mohamed Bouazizi, 26 tuổi, là một người bán trái cây (không có giấy phép) trên lề đường của tỉnh Sidi Bouzid (cách thủ đô Tunis 300km). Cả gia đình 8 người trông vào chiếc xe đẩy bán trái cây này mà kiếm sống từ từ 7 năm trời nay. Vào ngày 17 12 2010, anh Mohamed bị một Nữ Cảnh Sát bắt giữ cả xe lẫn trái cây. Cũng như những lần bị bắt trứớc đây, anh Mohamed nộp phạt 10 Dinar tiền Tunisia (tương đương với $US 7.00, bằng một ngày lương). Mặc dù đã nộp phạt, nhưng người Nữ Cảnh Sát này vãn tiếp tục hành hạ anh quá đáng bằng cách tát tai anh, nhổ nước miếng vào mặt anh và chửi cả cha của anh (đã qua đời từ lâu).

Anh Mohamed tức quá, tới thẳng văn phòng hành chánh tỉnh để khiếu nại về hành vi của người cảnh sát. Nhân viên tại văn phòng ngăn anh lại, không cho vào trong. Anh đã phân trần phải trái hơn một tiếng đồng hồ mà vẫn không được ai nghe lời khiếu nại cũng như cho anh vào gặp nhân viên chính quyền nhờ giải quyết.

Tức quá, anh trở về nhà lấy một can xăng, trở lại tòa hành chánh tỉnh, đổ xăng lên người và châm lửa tự thiêu lúc 11:30 sáng cùng ngày. Bạn bè và dân chúng đứng chung quanh chứng kiến cảnh tượng này, đã hè nhau xông vào dập tắt ngọn lửa và đưa anh đi bệnh việt cấp cứu rồi cùng họp nhau lại bắt đầu một cuộc biểu tình tuần hành nhỏ chung quanh thành phố để phản đối cách thức làm việc của Cảnh sát và nhân viên thành phố. Cảnh sát không những không giải quyết thỏa đáng nguyện vọng của nguời dân, lại ra tay đàn áp, đánh đập dã man những người biểu tình, làm cả tỉnh trở thành hỗn loạn.
Ngọn đuốc Tunisia
http://teolangthang.blogspot.com/2011/02/egypt-revolution.html

Do có điện thoại di động và internet, những người biểu tình và đi coi biểu tình đã chụp hình, quay phim cảnh tượng đàn áp của cảnh sát và gởi ngay lên Youtube, Twitter và ngay cả Wikepidea.

Ngày này qua ngày khác, cuộc biểu tình cứ thế mà tiếp diễn. Dân chúng tham dự càng ngày càng đông. Họ tức giận vì chỉ biểu tình một cách hiền lành mà lại bị đàn áp dãn man, họ tức giận vì thiếu công ăn việc làm, thiếu nơi ăn chốn ở, lại bị những viên chức nhà nước luôn luôn đe dọa, bắt bớ đánh đập, đòi tiền hối lộ.

Để làm dịu bớt làn sóng chống đối, Tổng thống Zine El Abinine Ben Ali đã viếng thăm anh Mohamed tại bệnh viện vào ngày 28 12 2010 để ra lệnh chăm sóc đặc biệt cho anh, nhưng anh đã qua đời vào ngày 04 01 2011. Từ đó, dân chúng càng biểu tình dữ dội hơn, đòi chính phủ cung cấp công ăn việc làm, nhà ở và cải thiện cuộc sống. Tổng thống Zien El Abinine Ben Ali liền dùng quân đội để đàn áp đám biểu tình, nhưng các Tướng lãnh đã không tuân lệnh bắn vào dân chúng, và các Bộ trưởng trong chính phủ cũng từ chức tạo áp lực. Tổng Thống Ben Ali không còn cách nào nữa, vào ngày 14 01 2011, ông và gia đình đã phải bỏ trốn qua Xứ Saudi Arabia.

Cuộc cách mạng do người dân chủ xướng chỉ kéo dài trong vòng 28 ngày, từ ngày 17 12 2010 tới ngày 14 01 2011 nhưng đã chấm dứt chế độ cai trị độc tài sắt máu của Tổng thống Zien El Abinine Ben Ali trong suốt 23 năm trên đầu trên cổ người dân Tunisian.

B. TẠI SAO LẠI GỌI CUỘC CÁCH MẠNG Ở TUNISIA LÀ “CÁCH MẠNG HOA NHÀI – JASMINE REVOLUTION”?

Có nhiều lý do lắm:
· Hoa Nhài là một loại hoa rất được ưa chuộng tại Tunisia,
· Cuộc cách mạng lật đổ Tổng thống Ben Ali không dùng bại lực, mà chỉ do sức mạnh của toàn dân biểu tình một cách hòa bình đòi ông ta từ chức mà thôi. Theo . . . truyền thống, những cuộc nổi dậy không dùng vũ lực như vậy đều được mang tên một loài hoa. Hoa Nhài là cái tên thích hợp nhất cho cuộc biểu tình này.

Lý do chính của cái tên “Cách Mạng Hoa Nhài – Jasmine Revolution”

Theo tôi, đây là ngón đòn “Gậy Ông Đập Lưng Ông”: Vào năm 1987, ông Zien El Abinine Ben Ali lên nắm quyền cũng là do một cuộc đảo chánh không đổ máu (a bloodless coup d'état) lật đổ chính quyền của Cựu Tổng thống Habib Bourguiba. Chính ông đã gọi cuộc đảo chánh này của ông là cuộc “Cách Mạng Hoa Nhài – Jasmine Revolution”. Nên khi cuộc cách mạng lật đổ ông nổi lên, những nhà báo trong và ngoài nước đều đồng thanh dùng chính cái tên “Cách Mạng Hoa Nhài” để đặt tên cho cuộc cách mạng lật đổ ông.

Chúng ta hãy tìm hiểu đôi chút về xứ Tunisia:

Tunisia là một quốc gia nghèo, nhỏ hẹp ở vùng Bắc Phi. Trước mặt là Địa Trung Hải (Mediterranean), nhìn qua các quốc gia Âu Châu, như: Pháp, Ý, Hy Lạp ... Về phía sau, Tunisia giáp giới với Algeria, Libya, Egypt (Ai Cập) và phía sau nữa là Sa mạc Sahara mênh mông.

Từ trước Đại Chiến Thứ 1, Pháp đã chiếm đóng và đặt nền đô hộ tại Tunisia (giống như họ đã chiếm và đô hộ Việt Nam ngày xưa). Vào năm 1925, Habib Bourguiba (sinh năm 1903, mất năm 2000) là một sinh viên trẻ, được du học ở Pháp về nghành Luật và Chính Trị. Ông tốt nghiệp năm 1928, trở về xứ bắt đầu sự nghiệp chính trị bằng cách viết báo và gia nhập đảng “Neo Destour” cổ võ cho phong trào đấu tranh giành độc lập cho Tunisia. Vào năm 1931, chính quyền bảo hộ Pháp đã bắt nhốt ông vào trại tù Borj-Leboeuf, sát bên sa mạc Sahara. Đại chiến Thứ Hai xẩy ra, Đức chiếm đóng Pháp, có trả tự do cho ông một thời gian. Mãi đến năm 1954, khi ông Pierre Mendès-France được chọn làm Thủ Tướng Pháp, đã đưa ra chính sách trả độc lập lại cho các quốc gia bị trị, tình hình chính trị của Tunisia mới trở nên sáng sủa hơn.

Sau nhiều cuộc tranh đấu, hội họp, thảo luận, ngày 20 tháng 3 năm 1956, Tunisia đã được trao trà độc lập, ông Habib Bourguiba được chọn làm Tổng thống. Tới năm 1975, ông được bầu làm Tổng thống trọn đời.

Tháng 10 năm 1985, Do Thái (Israel) đã mở cuộc tấn công vào trụ sở chính của phong trào PLO (Phong trào giải phóng cho dân Palestine) gần thủ đô Tunis của xứ Tunisia. Mặc dù đa số nạn nhân chỉ là những đảng viên của PLO, nhưng ông Habib cho rằng đó là do Mỹ nhúng tay vào, nên đã có thái độ bất thân thiện với Mỹ từ đó.

Vào ngày 7 tháng 11 năm 1987, ông Zine El Abidine Ben Ali, lúc đó đang nắm quyền Thủ Tướng (ông được chọn làm Thủ tướng ngày 2 October 1987), đã tổ chức một cuộc đảo chánh thật ngoạn mục và bất ngờ:

Nhân lúc Tổng thống Habib Bourguiba đang nằm bệnh viện, ông Ben Ali và thủ hạ đã xông vào bệnh viện, tuyên bố Tổng thống Habib ... Không đủ sức khỏe để lãnh đạo xứ Tunisia. Theo đúng điều khoản 57 của hiến pháp, Thủ tướng Zine El Abidine Ben Ali đương nhiên được đề cử thay thế ông Habib để làm Tổng thống thứ nhì của xứ Tunisia. Trong cuộc họp báo sau đó, chính ông Ben Ali đã đặt tên cho cuộc đảo chánh của ông là “Jasmine Revolution – Cách Mạng Hoa Nhài” một cuộc cách mạng không đổ máu.

Do đó, khi ông Ben Ali bị lật đổ cũng bởi một cuộc cách mạng không đổ máu khác, các phóng viên báo chí và dân chúng mới thích thú mà dùng chính cái tên “Cách Mạng Hoa Nhài – Jasmine Revolution” để đặt tên cho cuộc cách mạng này.

Một số bình luận gia đã đặt tên cho cuộc cách mạng này là ...

Với lý do thật là chính xác, như sau:

* Nhờ có những trang tin tức điện tử nói trên mà những người biểu tình và ... đi coi biểu tình đã chụp hình, quay phim, thâu tiếng nói của tất cả các cuộc biểu tình, gởi ngay lên các trang tin tức điện tử này để cả thế giới được biết và lên tiếng ủng hộ.

* Cũng nhờ các trang tin tức điện tử nói trên mà những người trong ban tổ chức các cuộc biểu tình đã liên lạc với nhau, cho biết tin tức vể ngày giờ địa điểm của những cuộc biểu tình sắp tới thật là nhanh chóng mà cảnh sát và quân đội của Tổng thống Ben Ali không thể nào cấm hoặc cằt bỏ được.

C. CÁCH MẠNG HOA NHÀI ĐÃ LAN TỚI NHỮNG ĐÂU?
Nhờ vào mạng lưới tin tức trên các trang báo điện tử, sự thành công của của cuộc cách mạng Hoa Nhài tại Tunisia đã được cả thế giới biết tới và nhanh chóng lan qua các quốc gia đang bị cai trị dưới ách độc tài của chính quyền đương thời.

Ai Cập:

Nước đầu tiên hưởng ứng là dân chúng của xứ Ai-Cập Huyền Bí. Kể từ ngày 25-01-2011, người dân xứ Ai Cập đã xuống đường biểu tình đòi Tự Do ngôn luận, chống lại sự đàn áp của Cảnh sát, chống lại những cuộc bầu cử gian lận của Tổng thống Hosni Mubarak. Tổng thống Mubarak - và đảng National Democratic Party NDP - lên nắm quyền vào năm 1981 sau khi tống thống đương nhiệm là ông Answar El Sadat bị ám sát.

Vào ngày 25 01 2011, ngày kỷ niệm thành lập lực lượng cảnh sát Ai Cập (National Police Day), cô Asmaa Mahfouz đã gởi tin tức lên các trang tin tức điện tử, kêu gọi mọi người tham gia cuộc biểu tình ngay tại trụ sở Bộ Nội Vụ chống sự áp bức của Cảnh sát, đòi hỏi công việc làm, quy định mức lương tối thiểu ...

Cuộc cách mạng Hoa Nhài tại Ai Cập không xuông xẻ như ở Tunisia. Tổng thống Mubarak cho cảnh sát và quân đội đàn áp tối đa những cuộc biểu tình, đưa đến kết quả 384 người bị chết, hơn 6 ngàn người bị thương. Thành phố Cairo bíến thành một bãi chiến trường lớn với lệnh giới nghiêm được ban hành.

Tổng thống Mubarak nhượng bộ bằng cách hứa sẽ từ chức khi mãn nhiệm kỳ vào tháng 9 2011 nhưng dân chúng đã không bằng lòng và quết định tiếp tục biểu tình. Cuộc biểu tình cuối cùng được tổ chức vào ngày Thứ sáu 11 02 2011 trên khắp các thành phố của Ai Cập. Đền chiều, Tổng thống Hosni Mubarak đã phải nhượng bộ và tuyên bố từ chức.

Cuộc cách mạng Hoa Lài đang kéo phủ đến các quốc gia độc tài khác gồm Yemen, Bhrain, Jordan và đang rất khốc liệt tại Libya.

Libya

Nhà độc tài Muammar Muhammad al-Gaddafi lên làm Tổng Thống Libya từ ngày 02-3-1979 và đến nay đã 32 năm cai trị bạo ngược, giết người, khủng bố, đặt bom máy bay dân sự, v.v.. . Không những ông khủng bố giết hại dân của ông, ông còn hỗ trợ tài chánh cho nhiều tổ chức khủng bố trên thế giới nữa.

Theo cao trào dân chúng nổi dậy chống bạo quyền, người dân xứ Libya nay đang bị người dân đứng lên đòi lật đổ. Thế nhưng, ông đã dùng phi cơ quân sự, hỏa lực mạnh, thiết giáp đội bom và tấn công lên những người dân đòi tự do và no ấm. Cuộc tắm máu sát hại dân đã khiến Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đưa ra lệnh trừng trị quân sự nên hôm Thứ Sáu 18-3-2011, Muammar Gaddafi đành cho Bộ Trưởng Ngoại Giao Lybia tuyên bố ngưng chiến. Nhưng sự tàn ác của Muammar Gaddafi vẫn tiếp tục tấn công dân chúng nên ngày Thứ Bảy 19-3-2011, sau quyết định của Liên Hiệp Quốc và Hội Nghị Tối Cao các nhà lãnh đạo Âu Châu, Canada và Hoa Kỳ, Tổng Thống Barack Obama đã cho lệnh tấn công Libya bằng các hỏa tiễn Tomahawk từ các Tiềm Thủy Đĩnh, Diệt Lôi Hạm Hoa Kỳ đậu trong vùng Vịnh sát Libya. Lập tức Phản Lực Cơ chiến đấu của Pháp đã cất cánh tấn công Libya để giữ vùng trời cấm bay hầu bảo vệ thường dân Libya. Canada, Anh, Đức cũng tuyên bố sẽ tham gia tức khắc tiêu diệt diệt Muammar Gaddafi. Ngày tàn của bạo chúa Muammar Gaddafi đang đến và được tính từng giờ trước khi tắt thở mà thôi !

Cuộc cách mạng đòi dân chủ, tự do, no ấm, việc làm có chiều hướng lan rộng qua Iran. Cùng lúc dó, ngọn gió nhân quyền đã thổi hương Hoa Lài qua Châu Á đến 2 nước Trung Quốc và Việt Nam. Tại Trung Quốc, nhiều nhóm sinh viên học sinh, công nhân và nhiều giới khác đã tụ tập đòi hỏi tự do và dân chủ. Những người tổ chức đã gởi tin tức lên các trang báo điện tử, kêu gọi các sinh viên hãy tụ tập bên ngoài các nhà hàng ăn Mac Donald để đòi tự do báo chí, ngôn luận, bình đẳng con người . . . Trong khi ở Việt Nam đã có những vận động một cuộc cách mạng Hoa Sen đòi tự do tôn giáo, nhân quyền và dân chủ.Chính quyền cộng sản đã cho cảnh sát thẳng tay dẹp tan những cuộc biểu tình và cấm bằng mọi cách những ai chụp hình, quay phim và ngay cả kiểm duyệt mạng lưới internet để không cho bất cứ một tin tức nào về những cuộc biểu tình lọt ra ngoại quốc.

D. CÁCH MẠNG HOA NHÀI CÓ THỂ NỔI LÊN Ở VIỆT NAM HAY KHÔNG?

Chắc chắn là có. Cuộc cách mạng Hoa Nhài đã và đang được thực hiện ở Việt Nam. Chúng ta hãy theo dõi những tin tức sau đây:

· Ngày 01-02-2011 Khối 8406 đã phổ biến: “LỜI KÊU GỌI TẨY CHAY BẦU CỬ QUỐC HỘI ĐỘC ĐẢNG ĐỘC DIỄN” ngày 22-5-2011 do Nhà cầm quyền (NCQ) CSVN độc quyền tổ chức.

http://danlambao1.wordpress.com/2011/02/25/chuy%E1%BB%87n-ng%E1%BB%8Dn-du%E1%BB%91c-ph%E1%BA%A1m-thanh-s%C6%A1n/

· Ngày 17-2-2011, kỹ sư trẻ Phạm Thành Sơn đã tự thiêu trước trụ sở Uỷ Ban Nhân Dân Thành Phố Đà Nẵng, để phản đối chính quyền đã tịch thu ruộng vườn của gia đình anh tại Cầu Rồng.

Trước đó, ngày 15-2-2011, cụ Lê Quang Liêm, Hội trưởng Phật Gíao Hòa Hảo Thuần Túy đã có Lời Hiệu Triệu trao nhiệm vụ Cứu Đạo và Cứu Quốc cho Tổng đoàn trưởng và các đoàn trưởng Thành Phố Cần Thơ và các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang Vĩnh Long, Kiên Giang, Sóc Trăng để ủng hộ Cẩm Nang Yêu Nước của Phong trào Tuổi Trẻ Yêu Nước.

Tại Sài Gòn, ngày 20-02-2011 kỹ sư Lê Quang Minh viết Lời Kêu Gọi toàn Dân xuống đường biểu tình.

Ngày 21-2-2011, Khối 8406 đã có Lời Tuyên bố và Kêu Gọi nhân các sự kiện xảy ra tại Bắc Phi và Trung Đông.

Ngày 21, 28-2 & 13-3-2011, dù bị đàn áp nặng nề, vẫn đã có 3 cuộc biểu tình tại đường Võ Thị Sáu, Sài Gòn của hàng trăm Dân oan từ 6 tỉnh miền Nam kéo về.

Ngày 23-02-2011, Bác sĩ Nguyễn Đan Quế, đại diện cho Cao Trào Nhân Bản, đã có Lời Kêu Gọi Toàn Dân Xuống Đường Cứu Nước.

Ngày 24-02, có lời kêu gọi Hãy Cùng Nhau Đi Bộ Cho Một Việt Nam của Nhóm Thanh Niên Dân Chủ Việt Nam.

Tại Sài Gòn, từ 26-2-2011, nhiều truyền đơn kêu gọi biểu tình đã xuất hiện tại các nơi công cộng. Một nhóm bạn trẻ Việt Nam đã có Lời kêu gọi xuống đường cứu Nước vào mỗi sáng và mỗi chiều Chủ N, bắt đầu từ ngày 27-02-2011 ... Nhóm sinh viên kêu gọi sinh viên cả Nước thực hiện Cách mạng Hoa Sen.

Ngày 01-3-2011, Lực lượng Thanh niên Sinh viên Cứu Nguy Dân Tộc do Ông Trần Hưng Quốc đại diện đã có Lời Kêu Gọi XUỐNG ĐƯỜNG ĐÒI QUYỀN SỐNG. Cùng ngày, Mặt trận Phục Quốc VN do Ông Cao Thanh Sơn đại diện đã ra LỜI HIỆU TRIỆU TỔNG NỔI DẬY.

Ngày 02-3-2011, theo tinh thần Thông Điệp Xuân Tân Mão 2011 về Giá Trị Hạnh Phúc và An Lạc Quốc Dân của Hòa thượng Thích Quảng Độ, Hòa thượng Thích Tuệ Kiếm đã kêu gọi xuống đường biểu tình đồng loạt cả Nước. Từ ngày 01-3 đã có nhiều cuộc biểu tình tại Trảng Bom, Nghệ An, Vũng Tàu, Thủ Đức, Nội Bài, Hà Nội, Bắc Giang. Từ ngày 06-3, liên tiếp nhiều ngày sau, đồng bào quận Hoàng Mai, Hà Nội cùng với thân nhân ông Trịnh Xuân Tùng đã biểu tình đòi mạng sống cho ông tại trụ sở phường Thịnh Liệt, Hoàng Mai và trước Văn phòng Chính phủ Hà Nội. Đặc biệt là nhiều Giáo xứ và Giới Trẻ đã thắp nến cầu nguyện cho Quốc vụ này và cho chúng tôi liên tục từ đầu tháng 1-2011 tại Hà Nội, Nghệ An, Vinh, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Cam Ranh, Kon Tum, Pleiku… Hiện nay Giáo hội PGHH Thuần Tuý đang lên kế hoạch đồng lòng quyết tâm hiến thân cho Đạo pháp và Dân tộc.

E. CÁC CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT TỰ DO Ở NGOẠI QUỐC PHẢI LÀM GÌ ĐỂ HỖ TRỢ CHO CUỘC TRANH ĐẤU Ở TRONG NƯỚC?

Chúng tôi muốn dùng đề tài này để mở ra những cuộc thảo luận trong cộng đồng.

Qua những cuộc biểu tình cách mạng Hoa Nhài trên khắp thể giới, chúng ta có thể rút ra những bài học sau đây:

a. Biểu tình thành công là do những người tổ chức và tham dụ biểu tình liên lạc thường xuyên và chặt chẽ với nhau qua mạng lưới internet và các trang báo điện tử. Hãy dùng những thứ này để thúc đẩy cuộc cách mạng tại Việt Nam.

b. Người dân đứng lên một cách quyết chí, không sợ hãi, không nàn lòng. Chắc chắn sẽ có hỗ trợ đằng sau lưng và trên khắp thế giới.

c. Dân chúng trên toàn thế giới đã chán ghét những chế độ độc tài ở các quốc gia Phi Châu, Á Châu ... Họ sẵn sàng giúp đỡ dân chúng các quốc gia đó loại bỏ những chính quyền, cá nhân đi ngược lại quyền lợi của nhân dân

d. Các bạo quyền và những tên cai trị không thể nào dùng bạo lực Cảnh sát và Quân đội để chống lại người dân. Vì chính Cảnh sát và Quân đội sẽ theo phe dân chúng để không làm thiệt hại mạng sống dân lành và bảo vệ tự do cho người dân.

Xin quý vị độc giả lên tiếng để chúng ta cùng nhau thảo luận.

NGƯỜI VIỆT CỦA TÔI, LÀ THẾ ĐẤY!Nguyễn Khắp Nơi

Fresh water cooling Japan nuclear plant

Action stations: Technicians in the control room of Unit 2 reactor at the stricken Fukushima Dai-ichi nuclear power plant in Okumamachi, Fukushima prefecture, Japan.

NewsCore
March 27, 2011

JAPANESE emergency teams are using fresh water instead of seawater to try to cool reactors at Japan's tsunami-damaged nuclear plant.

They had switched to using fresh water at the Fukushima nuclear power facility because it was less corrosive than seawater, the UN atomic watchdog said in a statement.

"The IAEA has been informed by Japanese authorities that fresh water is now being used in place of seawater to cool the reactor pressure vessels at units 1, 2 and 3 at the Fukushima nuclear plant," it said.

"The switch to fresh water is preferable as it leaves fewer deposits in components and is less corrosive than seawater."

Two weeks after the 9.0-magnitude March 11 quake and subsequent tsunami seriously damaged the aging nuclear plant in northeastern Japan, rescue work is still underway to avoid a major nuclear disaster.

Radiation levels have surged in the seawater in the area and there are concerns that fuel rod vessels or their valves and pipes are leaking.

More than 27,000 people are dead or missing after the quake and tsunami.

Libya Rebels thank France

Rebels thank France but want 'outside forces' to quit Libya

From: AFP
March 26, 2011

LIBYA'S rebels have thanked France for its role in the Western-led military blitz against the Gaddafi regime but said "outside forces" could now leave the country, in a letter published overnight.

Libyan rebels thank the west for their help but say they can take it from here.

"In the middle of the night, your planes destroyed tanks that were set to crush Benghazi. ... The Libyan people see you as liberators. Its recognition will be eternal," wrote rebel leader Mahmoud Jibril in the letter addressed to President Nicolas Sarkozy, published by the French daily Le Figaro.

However, Mr Jibril said: "We do not want outside forces. We won't need them. We will win the first battle thanks to you. We will win the next battle through our own means."

French, US and British air strikes against the regime of longtime Libyan leader Moamer Kadhafi began a week ago under UN Security Council Resolution 1973, which authorised "all necessary means" to protect civilians and set up a no-fly zone over the north African country.

Forces loyal to Gaddafi had been closing in on the eastern opposition stronghold of Benghazi when the campaign began.

Rebel forces early yesterday made their first significant victory since then, recapturing the strategic town of Adjabiya, also in the east.

France was the first country to recognise the rebels' "national council" as the "legitimate representative of the Libyan people" on March 10.

The rebels, emboldened by revolutions in neighbouring Tunisia and Egypt that ousted strongmen Zine el Abidine Ben Ali and Hosni Mubarak, launched their drive to topple Kadhafi, in power for 41 years, on February 15.

"The Libyan people, as well as neighbouring friends, notably our Tunisian and Egyptian brothers, see in the help you have brought a great gesture towards the Arab world," Mr Jibril wrote.

Friday, March 25, 2011

Gaddafi under pressure

Gaddafi under pressure from air strikes

Imed Lamloum, AAP
March 26, 2011

Coalition forces have kept up pressure on Muammar Gaddafi with a relentless barrage of air strikes, as US officials said the veteran Libyan leader was arming volunteers to stave off the onslaught.

Explosions rocked an eastern suburb of Tripoli early on Saturday, and a witness said a military radar site was in flames on the eighth day of coalition air strikes.

Coalition warplanes pounded Gaddafi's forces in the strategic eastern town of Ajdabiya, boosting the efforts of rebels who have come under sustained assault from pro-regime forces.

Plumes of smoke filled the sky as the pace of the air strikes escalated, forcing terrified residents to flee the coastal city, 160 kilometres south of the rebel stronghold of Benghazi.

"We entered the town," Colonel Mohammed Ehsayer, who defected from the army to join the rebellion against Gaddafi, said at a rebel outpost a few kilometres east of the city.

"Soon the eastern and western gates (entry roads) will fall," he said referring to positions still in the hands of loyalist forces, with the uprising now in its fifth week.

Witnesses east of the city said the rebels were launching offensives in a bid to regain control of Ajdabiya, bolstered by the UN-mandated air strikes launched on Saturday by US, Britain, and France in a bid to protect civilians.

Gaddafi forces also pounded the rebel-held city of Misrata, 214 kilometres east of Tripoli, with artillery late on Friday, killing a mother and her four children, a witness said.

"The artillery shelling has been going on since Thursday night," said the witness contacted by telephone.

"They are firing on everything that moves."

"There is no water, no electricity and supplies are running short," in Misrata, Libya's third city, he said, adding residents were cowering indoors.

US warships and submarines had fired 16 new Tomahawk cruise missiles at Libyan targets in the 24 hours to 0500 GMT (1600 AEDT) Friday, the Pentagon said, adding that coalition warplanes carried out 153 sorties over the same period.

The total number of Tomahawks launched at Libya rose to at least 170.

Libyan state television reported that coalition warplanes also carried out raids late on Friday on the coastal town of Zliten, 160 kilometres east of Tripoli.

US officials said the relentless pressure on Gaddafi and his allies was beginning to take its toll.

"We've received reports today that he has taken to arming what he calls volunteers to fight the opposition," said US Vice Admiral William Gortney.

Until now, the Libyan leader is believed to have relied on militias run by his sons as well as African mercenaries to fight poorly-armed but determined opposition forces.

Gaddafi "has virtually no air defence left to him and a diminishing ability to command and sustain his forces on the ground," Gortney said, following seven days of coalition air raids.

"His air force cannot fly, his warships are staying in port, his ammunitions stores are being destroyed, communications towers are being toppled, his command bunkers rendered useless," Gortney said.

Gaddafi also appeared to be showing signs of strain as his key allies put out feelers to mediators, possibly over an exit strategy.

"It's clear that the regime is reaching out to several possible mediators, interlocutors to try to get a message across," Gene Cretz, the US ambassador to Libya, told reporters.

"I'm not exactly sure what the message is, but it clearly indicates, I think, at least some kind of desperation, I think, at this point," Cretz said.

Cretz praised the Libyan opposition national council saying it was "off to a good start" after issuing a document supporting human rights and women's rights, and adding the United States was considering recognising the group.

US President Barack Obama who has come under pressure at home for the launching new military action abroad was to address the nation late on Monday on the conflict in Libya.

French President Nicolas Sarkozy meanwhile held out hopes of a diplomatic initiative to end the conflict.

"There will certainly be a Franco-British initiative to clearly show the solution is not only military but also political and diplomatic," Sarkozy said, referring to key talks on Libya to be held in London on Tuesday.

NATO has named three-star Canadian general, Lieutenant-General Charles Bouchard, to run NATO's Libya operations, enforcing the UN-mandated no-fly zone and arms embargo.

Bouchard will also take command of the entire military campaign if the 28-member alliance agrees to take up the reins fully from the US-led coalition.

British Foreign Secretary William Hague said he expected NATO to take full command of military operations in Libya "within a matter of days".

Meanwhile, Libyan health ministry official Khaled Omar told reporters that 114 people have been killed and 445 wounded in four days of coalition strikes, from Sunday to Wednesday.

Omar said 104 people were killed in Tripoli and its suburbs, while 10 were killed in Sirte, Gaddafi's hometown, some 600 kilometres south of the capital.

The Pentagon said 12 countries were now taking part in the coalition seeking to enforce the no-fly zone, including Qatar and the United Arab Emirates.

Qatar on Friday became the first Arab country to take part in the military campaign, its air force and the French military announced.

Two Mirage fighter planes from Qatar carried out an "air interdiction mission" alongside two French jets, the French military said on its website.

West strikes Libya forces

West strikes Libya forces, NATO sees 90-day campaign

Litening pod footage from a Royal Air Force Tornado GR4 shows strikes on two Libyan main battle tanks south of Ajdabiyah taken March 24, 2011. The aircraft attacked and destroyed four Libyan regime tanks.

By Maria Golovnina and Michael Georgy

TRIPOLI
Fri Mar 25, 2011 7:30pm EDT

(Reuters) - Western warplanes bombed Muammar Gaddafi's tanks and artillery in eastern Libya on Friday to try to break a battlefield stalemate and help rebels take the strategic town of Ajdabiyah.

A Qatar Emiri Air Force Dassault Mirage 2000-5 fighter jet takes off as part of a Joint Task Force Odyssey Dawn mission in Souda Bay in Greece March 25, 2011

While the African Union said it was planning to facilitate talks to help end war in the oil producing country, NATO said its no-fly zone operation could last three months, and France cautioned the conflict would not end soon.

In Washington, a U.S. military spokeswoman said the coalition fired 16 Tomahawk cruise missiles and flew 153 air sorties in the past 24 hours targeting Gaddafi's artillery, mechanized forces and command and control infrastructure.

Western governments hope the raids, launched on Saturday with the aim of protecting civilians, will shift the balance of power in favor of the Arab world's most violent popular revolt.

In Tripoli, residents reported another air raid just before dawn, hearing the roar of a warplane, followed by a distant explosion and bursts of anti-aircraft gunfire.

As the United States said Gaddafi's ability to command and sustain his forces was diminishing, Libyan state TV said the "brother leader" had promoted all members of his armed forces and police "for their heroic and courageous fight against the crusader, colonialist assault", without giving further details.

Rebels massing for an attack on the strategically important town of Ajdabiyah exchanged artillery fire with Gaddafi's forces.

Opposition forces on the road to Ajdabiyah seemed more organised than in recent days, when their disarray stirred doubts about their ability to challenge Gaddafi.

They had set up road blocks at regular intervals and Reuters counted at least four truck-based rocket launchers -- heavier weaponry than had been seen earlier this week.

Winning back Ajdabiyah would be the biggest victory for the eastern rebels since their initial push westwards went into reverse two weeks ago and the better equipped Gaddafi forces drove them back toward the rebel stronghold of Benghazi.

It would also signal that allied airstrikes may be capable of helping rebel fighters eventually topple Gaddafi.

NOT DAYS, WEEKS

At African Union headquarters in Addis Ababa, AU commission chairman Jean Ping said it was planning to facilitate peace talks in a process that should end with democratic elections.

It was the first statement by the AU, which had rejected any form of foreign intervention in the Libya crisis, since the U.N. Security Council imposed a no-fly zone last week and air strikes began on Libyan military targets.

But in Brussels, a NATO official said planning for NATO's operation assumed a mission lasting 90 days, although this could be extended or shortened as required.

France said the war could drag on for weeks.

"I doubt that it will be days," Admiral Edouard Guillaud, the head of French armed forces, told France Info radio. "I think it will be weeks. I hope it will not take months."

Guillaud said a French plane destroyed an army artillery battery near the eastern frontline town of Ajdabiyah, 150 km (90 miles) south of Benghazi. Ajdabiyah is important for both sides as it commands the coastal highway to the west.

In London, the Ministry of Defense said British Tornado aircraft had also been active there, firing missiles overnight at Libyan military vehicles threatening civilians.

Later in the afternoon, Western warplanes were again active over Ajdabiyah and a Reuters correspondent close to the town heard three large explosions and large plumes of black smoke rising above the eastern entrance to the town.

A rocket apparently fired from rebel positions then hit the eastern gate, sending a fireball into the sky.

"The eastern gate has fallen and we are sending a team to check before moving forward," rebel Colonel Hamad al-Hasi told Reuters near the town.

In the eastern rebel bastion of Benghazi, rebel spokesman Mustafa Gheriani said he expected Ajdabiyah to fall on Friday or Saturday following the overnight British and French strikes.

"This (the strikes) will weaken their forces and more importantly their morale," he said, adding the level of Western strikes was "sufficient. We feel safe under their protection".

Simon Brooks, head of the International Committee of the Red Cross operations in eastern Libya, reported big population movements from the Ajdabiyah area because of the fighting.

The ICRC was sending 700 tents to the area of Ajdabiyah to help displaced people, he said. In Ajdabiyah, the hospital "is obviously very close to where the fighting is going on. It is extremely difficult for people to get access to the hospital."

Officials and rebels said aid organisations were able to deliver some supplies to the western city of Misrata but were concerned because of government snipers in the city center.

NATO said on Thursday after four days of tough negotiations that it would enforce the no-fly zone but stopped short of taking full command of U.N.-backed military operations to protect civilians from forces loyal to Gaddafi.

SUDAN SAID TO SUPPORT NO FLY ZONE

Differences over the scope the U.N. resolution gave for military action against Gaddafi's army led to days of heated arguments within NATO about its role in the operation.

The United States, embroiled in Iraq and Afghanistan, is keen to step back and play a supporting role in Libya in order to preserve alliance unity and maintain the support of Muslim countries for the U.N.-mandated intervention.

Despite the apparently cumbersome structure of the planned new command and Arab jitters on the use of force, the operation continues to receive support from beyond Western ranks.

The United Arab Emirates said it would send 12 planes to take part in operations to enforce the no-fly zone.

Qatar has already contributed two fighters and two military transport planes to help enforce the no-fly zone.

Western jets pounded targets in southern Libya on Thursday but failed to prevent government tanks re-entering Misrata, whose main hospital was besieged by government snipers.

In Tripoli, a Libyan energy official said on Thursday Libya was short of fuel and needs to import more, but a ship with fuel now bound for Tripoli may be stopped by Western forces.

Officials and hospital workers said civilians, including women, were among those killed in the latest Western air strikes in the Libyan capital. There was no way to independently verify the report.

(Reporting by Mohammed Abbas and Angus MacSwan in Benghazi, Hamid Ould Ahmed and Christian Lowe in Algiers, Tom Perry in Cairo, David Brunnstrom in Brussels, Phil Stewart in Moscow, Andrew Quinn in Washington, Catherine Bremer, Emmanuel Jarry and Yves Clarisse in Paris, Rosalba O'Brien in London; Writing by William Maclean and Jon Hemming; Editing by Myra MacDonald)

Japan reactor core may be leaking

Japan reactor core may be leaking radioactive material, official says

By the CNN Wire Staff
March 25, 2011

Tokyo (CNN) -- Authorities in Japan raised the prospect Friday of a likely breach in the all-important containment vessel of the No. 3 reactor at the stricken Fukushima Daiichi nuclear power plant, a potentially ominous development in the race to prevent a large-scale release of radiation.

Contaminated water likely seeped through the containment vessel protecting the reactor's core, said Hidehiko Nishiyama of the Japan Nuclear and Industrial Safety Agency.

Three employees working near the No. 3 reactor Thursday stepped into water that had 10,000 times the amount of radiation typical for a nuclear plant, Nishiyama said. An analysis of the contamination suggests "some sort of leakage" from the reactor core, signaling a possible break of the containment vessel that houses the core, he said.

The workers have been hospitalized and work inside the reactor building has been halted, according to the agency.

Work inside two other reactor buildings also had to stop and workers had to be pulled back Friday after the discovery of high levels of radiation in water at those locations, a Tokyo Electric Power Company official said Saturday. Water is still being pumped into the containment vessels, the utility official said.

Nuclear power experts cautioned against reading too much into the newest development, saying the workers exposed to radioactive water might not suffer injuries any more serious than a sunburn.

Moreover, evidence of radioactivity in the water around the plant is not necessarily surprising given the amount of water sprayed onto and pumped into the reactors, said Ian Hutchinson, professor of nuclear science and engineering at the Massachusetts institute of Technology.

"I am not particularly alarmed," he said.

The reactor thought to be leaking contaminated water is the same one cited in the dramatic evacuation last week of a small crew of workers who had stayed behind after the plant's owner pulled most employees from the area. The workers were pulled back March 16 after white smoke began billowing from the reactor and radiation levels spiked.

At the time, the Japanese nuclear safety agency said it suspected damage to No. 3's containment vessel, but a government spokesman the next day said there had been no indication of a "major breach of containment."

That reactor is of particular concern, experts have said, because it is the only one at the plant to use a combination of uranium and plutonium fuel, called MOX, that is considered to be more dangerous than the pure uranium fuel used in other reactors.

Plant workers were also carefully watching the plant's No. 1 reactor, concerned that an increase in pressure noted inside that reactor could be a troublesome sign. Earlier, buildups of hydrogen gas had driven up pressure that led to explosions at three of the nuclear plant's reactors, including the No. 1 unit.

Nishiyama conceded that "controlling the temperature and pressure has been difficult" for that reactor, which on Friday had been declared stable.

The hospitalized employees were working to reconnect power to the No. 3 reactor building when they encountered water that was about 5 inches (15 centimeters) deep. Water rushed over the boots of two workers, who may have received what is called a "beta burn." The third worker had taller boots but was hospitalized as a precaution, according to Nishiyama.

The men were exposed to the water for 40 to 50 minutes, said Tokyo Electric, which owns the plant. The workers may have ignored alarms on devices intended to measure radiation levels, believing the readings to be wrong, said the International Atomic Energy Agency, citing Japanese authorities.

The two workers whose skin was exposed to the contaminated water had the highest levels of radiation recorded so far, the power company said.

One, in his 30s, was exposed to 180.7 millisieverts and the other, in his 20s, tested at 179.37 millisieverts.

Nishiyama said the third man -- who was exposed to 173 millisieverts but at first did not go to the hospital because his boots were high enough to prevent water from touching his skin -- has also gone to the same research hospital out of "an abundance of caution."

Beta rays given off by radioactive substances don't penetrate deeply into materials, including flesh, said Nolan Hertel, a professor nuclear engineering at Georgia Tech. Consequently, the danger is relatively limited, he said.

"Basically, a beta burn would be akin to a bad sunburn," he said.

Some 17 people have been exposed to 100 or more millisieverts of radiation since the plant's crisis began two weeks ago following a 9.0-magnitude earthquake and subsequent tsunami struck.

A person in an industrialized country is naturally exposed to 3 millisieverts of radiation a year.

But Japan's Health Ministry recently raised the maximum level of exposure for a person working to address the crisis at the nuclear plant to a rate of 250 millisieverts per year from the previous 100-millisievert standard.

In the Fukushima Prefecture where the plant is located, officials had screened 87,813 people for radiation exposure as of Thursday, NISA said in a news release. Of those 98 people had tested above limits for exposure, but once their clothes were removed and other measures taken, the exposure levels dropped and there was no effect on health.

The agency also said screeners have examined thyroid glands of 66 children ranging in age from 1 to 15 and found that the "level of exposure of no problem."

The thyroid gland, particularly in children, can readily absorb radiation, health experts say.

It's not entirely clear where the contaminants in the water came from, according to Nishiyama. But he said that based on the composition of the radioactive material in the water, the likely source appears to be the reactor core and not the open-air spent fuel pool onto which workers have sprayed tons of water in recent days in an effort to keep it cool.

He said it if the water is from the reactor core, the problem may not be a crack in containment vessel, but rather seepage from vents or valves. The containment vessel is still holding pressure, he said, a sign that it may not be cracked.

The incident raised questions about radiation control measures at the plant as 536 people -- including government authorities and firefighters -- continued working there Friday, according to an official with Tokyo Electric.

The high measure prompted a top official with Nishiyama's agency to urge Tokyo Electric to "improve its radiation management measures."

Workers are undertaking various measures to prevent the further release of radioactive substances into the air and beyond.

Nishiyama said officials hope to start pumping in fresh water -- rather than the corrosive seawater they have been using -- to cool the spent-fuel pool at the No. 1 reactor and other locations.

Such pools have nuclear fuel rods that can emit radiation if the water that normally surrounds them leaks out or boils off, which is more likely to happen without any functional cooling system in place.

Switching to fresh water, instead of seawater, is also a priority for the No. 2 reactor's core (as well as for its spent fuel pool), Nishiyama said. The aim is to prevent further corrosion and damage inside, which may be worsened by the buildup of salt.

A U.S. military barge loaded with fresh water to help cool the reactors left Yokosuka Navy Base at 11 a.m., said Jose Schmitt, commander of Fleet Activities at Yokosuka. A Japanese ship will escort the barge to the Fukushima plant; U.S. personnel are not involved in the escort or distribution of the water, according to Maj. Joseph Macri, a spokesman for U.S. Forces Japan.

The U.S. military assistance follows a request by Japanese government and utility authorities for large amounts of fresh water.

Beyond the seawater/saltwater issue, water in and around the Nos. 1 and 2 reactors had "high radiation levels," Nishiyama said Friday -- though not as high as that of the No. 3 unit.

Thursday's incident has further made the latter reactor a prime focus, and Nishiyama said Friday that "radiation levels are high" in some locales near that unit.

He said that authorities were considering "other routes" to accomplish their goals of restarting the cooling systems around No. 3, keeping its spent nuclear fuel pool in check and other aims. Later in the day, Nishiyama said authorities hadn't yet determined how to get around the obstacle.

Firefighters from Tokyo and Kawasaki were expected to resume spraying toward the No. 3 reactor and its fuel pool on Friday afternoon, according to Nishiyama.

Efforts also continue at the Nos. 4, 5 and 6 reactors -- each of which have their own concerns, though less pronounced because the units were on scheduled outages when the quake struck. None of these three units had nuclear fuel inside their reactors, though efforts are ongoing to control temperatures inside the spent fuel pools.

On Friday morning, a concrete pump truck was used once again to inject seawater into the No. 4 unit's fuel pool.

CNN's Jennifer Rizzo contributed to this report.

Violent protests erupted in Syria

At least 24 reported killed in and around volatile Syrian town

By the CNN Wire Staff
March 25, 2011

(CNN) -- Violent protests erupted in Syria on Friday, with at least 24 people killed in and near the restive Syrian city of Daraa and a boy slain in the coastal town of Latakia, reports said.

Fifteen people who tried to march to Daraa have been killed, sources said, and nine people died when security forces fired on demonstrators in Daraa's main square, said Wissam Tarif, a human rights activist.

There were many casualties in Daraa, said Abdullah, who asked that his full name not be reported due to security concerns. He said he was an eyewitness to Friday's events in the city, which has been engulfed by deadly clashes in recent days between security forces and protesters.

"Thousands gathered and moved to the governor's building in Daraa, and there they burned a large picture of Bashar al-Assad, and then they toppled a statue of Hafez al-Assad in the center of the square," Abdullah said, referring to the current president and his late father, the former president.

"After that, armed men came out from the roof of the officers' club in front of the governor's office and started firing at the crowd," he said.

Aman al Aswad, an opposition activist, also told CNN about ongoing clashes with security forces in the central square. He said it appears that dozens of people have been killed or injured, but couldn't be precise on the totals.

CNN was unable to independently confirm the accounts as the Syrian government has yet to grant access to the network.

Earlier, anti-government rhetoric rang out across the town in an outpouring that drew more than 100,000 people, according to Kamal Aswad, a political activist in Daraa.

People decried recent government pronouncements for reforms and an assertion by government spokeswoman and adviser Bouthaina Shabaan that the country's president ordered "no live bullets" would be used against demonstrators.

One witness said the people chanted "Bouthaina we do not want your bread, we want dignity." He said an "overwhelming number" of protesters came out in support of "martyrs" in Daraa, people who were killed in recent clashes.

"The whole of the city was out in the street to bury the dead and demand that those responsible be tried for their crimes against the people of Daraa," the witness said. "We broke the barrier of fear today and the security forces could not touch us."

The witness said the security forces had withdrawn from the center of the city and didn't interfere with the demonstrations, which are stoked by a range of political and economic grievances.

The international community is concerned about the situation in Syria. The United Nations said Secretary-General Ban Ki-moon spoke by phone with President Assad.

Human Rights Watch, among other groups, said Thursday that around three dozen people were killed in clashes in a 48-hour period.

"Syria's security forces are showing the same cruel disregard for protesters' lives as their counterparts in Libya, Tunisia, Egypt, Yemen, and Bahrain," said Sarah Leah Whitson, Middle East and North Africa director at Human Rights Watch.

"President Bashar al-Assad's talk about reforms doesn't mean anything when his security forces are mowing down people who want to talk about them."

The government announced a number of measures that apparently addressed protesters' demands. Among them are decrees to cut taxes and raise government workers' salaries by 1,500 Syrian pounds ($32.60 US) a month and pledges to provide more press freedoms, increased job opportunities and curbs on government corruption.

The government said it will form a committee "to contact and listen to citizens in Daraa."

It also said it would study lifting the country's emergency law and adopting new legislation that would license political parties.

Syria's emergency law has been in effect since 1963. It allows the government to make preventive arrests and override constitutional and penal code statutes. It also bars detainees who haven't been charged from filing court complaints or from having a lawyer present during interrogations.

There were pockets of smaller turnouts in Syria on Friday.

State TV showed what it said was pro-government demonstrations in Aleppo and Damascus. Video emerged of protests in Hama, where the government violently suppressed an uprising in 1982

Haytham Manna, a Syrian rights activist who lives in France and originally hails from Daraa, reported demonstrations in the cities of Raqqa, where there were reports of arrests and injuries, Latakia, and Homs.

Tarif said a 13-year old boy was killed in Latakia after he was beaten by security forces when they tried to break up a demonstration. The teen was from the neighboring village of Jabla.

Haitham Maleh, a Syrian human rights lawyer in Damascus, said demonstrators turned out in Deir Al-Zour and were roughed up in Damascus.

"Syria today is like a barrel of gunpowder, and may explode at any moment," Maleh said. "What is happening in Syria cannot be tolerated anymore. We have been subjected to oppression, domination and suppression by the security authorities and we have unemployment exceeding 30%, while 60% of us live below the poverty line."

Maleh's son, Iyas, said a legal group asked the International Criminal Court to investigate possible crimes against humanity committed by Syrian forces. The group is the Haitham Maleh Foundation for the Defense of Syrian Human Rights Defenders.

The court told CNN that because Syria is not a "state party to the Rome statute" that established the international body, it can't take action on allegations of crimes in Syria. There are two exceptions however. One would be if the Syrian authorities accepted the jurisdiction of the court, and the other would be if the U.N. Security Council referred the situation to the court.

But Iyas Maleh is hoping that the Security Council will take action.

"If not, then I guess we will have to wait until there is a recognized Syrian transitional government who can sign the Rome statute."

CNN's Salma Abdelaziz, Saad Abedine, Mustafa Al-Arab, Christine Theodorou, and Joe Sterling contributed to this report.

Syria unrest

Protests in Deraa, Damascus and Hama

25 March 2011 Last updated at 15:40 GMT

Gunfire has been heard during a fresh protest march in the Syrian city of Deraa, reports say.

Clashes erupted in Damascus and other cities

The marchers had attended funerals for some of the 25 protesters shot dead on Wednesday by security forces.

Demonstrations were also reported in the capital, Damascus, where there were some arrests, and in the towns of Hama and Tall.

Opposition activists had called for nationwide protests after Friday prayers, following a week of unrest.

The city of Deraa, south of Damascus, has become the centre of a serious challenge to the regime of President Bashar al-Assad.

Some of the protesters started a fire under a bronze statue of his father, the late President Hafez al-Assad, witnesses reported.

More than 40 people are thought to have been killed in the town in a week of protests, although it has been hard to verify the accounts.

Unconfirmed reports on Friday said another group of protesters trying to reach Deraa were killed in a nearby village when security forces opened fire.

A human rights activist told AFP news agency the deaths occured in Salamen village. A witness told al-Jazeera television channel at least 20 had died.

Analysis

Lina Sinjab BBC News, Damascus

Thousands of protesters are marching in Deraa chanting for freedom.

They are criticising a presidential adviser who said they were protesting because they were hungry. "Deraa people are not hungry, we want freedom," they are saying.

In Damascus, one demonstration was broken up by security forces. Many people were arrested.

Another protest reported by an eyewitness took place around al-Rifai mosque in central Damascus, but it was hard to independently verify it.

"There were hundreds of us who marched after prayers, but we were surrounded and attacked by security forces," the eyewitness told the BBC.

Earlier, we tried to visit Deraa but we were stopped by security forces and sent back to Damascus.

In Damascus, hundreds marched on King Faisal Street chanting: "Peaceful, Peaceful, God, Syria, Freedom".

This protest was broken up by security forces and many were arrested, reports say.

Another protest reported to the BBC by an eyewitness took place around al-Rifai near Qasar Sousah Square.

Supporters of Mr Assad were also staging protests in the capital, and clashes erupted between the two sides.

In Hama, hundreds of people were said to have gathered on the city streets to chant "freedom".

In 1982, the Syrian army put down an uprising led by the Muslim Brotherhood in Hama. Rights groups believe that tens of thousands of civilians were killed when large parts of the city were destroyed in the military assault.

In Tall, witnesses quoted by the Reuters news agency said about 1,000 people had rallied to show their support for the Deraa protesters, and were chanting slogans denouncing members of the ruling Assad family.
Changes promised

On Thursday, the Syrian government said it would consider political reforms, including the possible ending of emergency laws introduced in 1963.

The government also said it would put on trial those suspected of killing several protesters in Deraa.

Mr Assad later ordered the release of everyone arrested during the "recent events", state media said.

Presidential spokeswoman Bouthaina Shaaban blamed outside agitators for whipping up trouble, and denied that the government had ordered security forces to open fire on protesters.

But she said this "did not mean mistakes had not been made".

Thursday, March 24, 2011

NATO takes control of enforcing Libya no-fly zone

AFP March 25, 2011

TRIPOLI (AFP) - NATO has agreed to take control of enforcing a no-fly zone in Libya to thwart the forces of leader Moamer Kadhafi, as coalition air strikes targeted Tripoli for the sixth straight day.

NATO Secretary General Anders Fogh Rasmussen said Thursday that after lengthy negotiations the 28-member alliance reached a deal to enforce the no-fly zone.

"We are taking action as part of a broad international effort to protect civilians against the Kadhafi regime," he said.

Rasmussen said the NATO operation was limited to enforcing the no-fly zone, but a senior US official, speaking on condition of anonymity later in Washington, said that NATO reached a "political agreement" to also command all other operations aimed at protecting civilians -- meaning strikes against Kadhafi's ground forces. Related article:NATO blocks 'front door' for arms smugglers into Libya

The news came as anti-aircraft fire raked the Tripoli skies late Thursday, with at least three explosions shaking the capital and its eastern suburb of Tajura, AFP journalists reported.

At least one blast was heard from the centre of the city, while others came from Tajura, home to military bases, an AFP journalist reported.

Libyan state television said that "civilian and military sites in Tripoli and Tajura" had come under fire from "long-range missiles."

Fighting also raged in rebel-held Misrata, some 214 kilometres (132 miles) east of Tripoli. A doctor treating the wounded at a hospital said attacks by Kadhafi forces since March 18 "have killed 109 people and wounded 1,300 others, 81 of whom are in serious condition."

Relentless British, French and US air strikes since Saturday have been targeting Kadhafi's air defenses in a bid to protect civilians under the terms of a UN resolution.

The strikes also provide cover for a rag-tag band of rebels seeking to oust Kadhafi after more than four decades in power, but who are disorganized and out-gunned by pro-regime forces.

A Kadhafi fighter plane that dared to flout the no-fly zone was swiftly punished Thursday when a French fighter destroyed the jet after it landed in the city of Misrata east of Tripoli, the French military said.

Washington, meanwhile, urged the Libyan military to ignore Kadhafi's orders.

"Our message is simple: stop fighting, stop killing your own people, stop obeying the orders of Colonel Kadhafi," Vice Admiral William Gortney said.

"It's fair to say the coalition is growing in both size and capability every day," he said, adding "more than 350 aircraft are involved in some capacity. Only slightly more than half belong to the United States."

The Pentagon said 12 countries were now taking part in the coalition seeking to enforce the no-fly zone -- including two Arab nations, Qatar and the United Arab Emirates. A senior US official said the UAE had contributed 12 aircraft.

Allied diplomats spent the day negotiating how to coordinate the campaign against Kadhafi, how far to enforce the UN resolutions, and how to incorporate assistance from non-NATO Arab countries.

"We have agreed, along with our NATO allies, to transition command and control for the no-fly zone over Libya to NATO," Secretary of State Hillary Clinton said, speaking after meeting with President Barack Obama and the US national security team.

"All 28 allies have also now authorized military authorities to develop an operations plan for NATO to take on the broader civilian protection mission under Resolution 1973."

Clinton said that "significant progress" had been made in just five days, but that the "danger is far from over, and Kadhafi's forces "remain a serious threat to the safety of the people."

Clinton also underscored "crucial" Arab support for the operation, and praised Qatar and the United Arab Emirates for joining the coalition.

The State Department later said that Clinton will attend a London conference Tuesday on military action against Libya.

French President Nicolas Sarkozy meanwhile said coordination of the international campaign must "remain eminently political" even if NATO takes military command.

"Operational, technical coordination will be at NATO level, but political coordination... will be at the level of the coalition," he said at a European Union summit in Brussels.

That would enable non-NATO members, such as Arab partners, to take part in political decision-making, he said.

Anti-aircraft fire and explosions also rattled the coastal city of Sirte, Kadhafi's home town 600 kilometres (370 miles) east of Tripoli, a resident said.

Kadhafi forces attacked Zentan, east of Tripoli, as rebels fought to retake the oil city of Ajdabiya, which sits at a junction on roads leading from rebel strongholds Benghazi and Tobruk in eastern Libya.

Rebels were in striking distance of Ajdabiya, an AFP journalist said, with shelling and gunfire heard nine kilometres (five miles) from the city.

"They are shooting at us with tanks, artillery and Grad missiles," said Mohammed, a rebel returning from the frontline. "We have nothing but light weapons."

The rebel army spokesman, air force general Ahmed Omar Bani, told reporters in Benghazi at his first news conference that some Kadhafi loyalists in Ajdabiya have asked to surrender.

"We are trying to negotiate with these people in Ajdabiya because we are almost sure that they have lost contact with the headquarters," Bani said.

There were also reports from the southern stronghold of Sebha -- bastion of Kadhafi's Guededfa tribe and site of an important military base -- of intense coalition air raids.

A government spokesman in Tripoli said almost 100 civilians had been killed since coalition air strikes began Saturday, a figure that could not be independently confirmed.

The US general in charge of the operation, General Carter Ham, said coalition forces imposing the no-fly zone "cannot be sure" there have been no civilian deaths, but are trying to be "very precise."

Ham, head of US Africa Command, also said Libya's air defences "essentially no longer exist" after being destroyed in strikes, and that coalition forces were now targeting Libyan troops attacking civilians.

At the UN headquarters in New York, Secretary General Ban Ki-moon told the Security Council that Kadhafi's troops were ignoring the UN ceasefire order, and that human rights abuses continued in Libya.

"Libyan authorities have repeatedly claimed they have instituted a ceasefire," Ban said. "We see no evidence that that is the case. On the contrary, fierce battles have continued."

Separately, Russian President Dmitry Medvedev telephoned Obama to urge him to avoid civilian casualties in Libya and limit the campaign to the UN-set goals.

Russia abstained from last week's vote authorising the no-fly zone.
But French Foreign Minister Alain Juppe of France said coalition air strikes would "continue for as long as necessary."

Obama facing mounting criticism over Libya

President Obama steps off Marine One at the White House on Wednesday after a five-day trip to Latin America.

By Alan Silverleib, CNN
March 24, 2011

Washington (CNN) -- Top Obama administration officials are expected to face continued criticism Thursday over their handling of the crisis in Libya, and louder calls for a clearer explanation of U.S. policy in the war-torn North African nation.

The president, who returned home from a five-day trip to Latin America on Wednesday, has insisted that the goal of the U.N.-sanctioned military mission is strictly to prevent a humanitarian crisis. Specifically, the mission is meant to prevent a slaughter of Libyan rebels and other civilians by forces loyal to strongman Moammar Gadhafi.

Obama, however, has also said the administration's ultimate objective is Gadhafi's removal from power. U.S. officials have indicated they hope the dictator will be removed quickly by forces currently loyal to him, though they haven't publicly called for a coup.

"Gadhafi has a decision to make and the people around him each have decisions to make," Secretary of State Hillary Clinton said Wednesday. "We would certainly encourage that they make the right decision."

Critics on Capitol Hill and elsewhere are angry over what they consider inadequate administration consultation with Congress before the start of the military mission, which began over the weekend. They also continue to have questions over the conflict's cost and consequences, as well as the U.S. endgame.

Obama himself conceded in an interview with CNN on Tuesday that Gadhafi could "hunker down and wait it out even in the face of (the U.N.) no-fly zone, even though his forces have been degraded."

House Speaker John Boehner, R-Ohio, sent a letter to Obama Wednesday complaining that "military resources were committed to war without clearly defining for the American people, the Congress, and our troops what the mission in Libya is and what America's role is in achieving that mission."

"In fact," Boehner said, "the limited, sometimes contradictory, case made to the American people by members of your administration has left some fundamental questions about our engagement unanswered."

Among other things, Boehner asked whether it is acceptable for Gadhafi to remain in power once the military campaign ends.

"If not, how will he be removed from power?" Boehner asked. "Why would the U.S. commit American resources to enforcing a U.N. resolution that is inconsistent with our stated policy goals and national interests?"

Boehner also posed other questions for the president. Since the "stated U.S. policy goal is removing" Gadhafi from power, "do you have an engagement strategy for the opposition forces? If the strife in Libya becomes a protracted conflict, what are your administration's objectives for engaging with opposition forces, and what standards must a new regime meet to be recognized by our government?" his letter said.

Another key House Republican called Wednesday for a withdrawal of U.S. forces, arguing that Obama had failed to rally public support for military action.

"Mr. President, you have failed to state a clear and convincing explanation of the vital national interest at stake which demands our intervention in Libya," said Rep. Candice Miller, R-Michigan. "You have failed to state a clearly defined mission for our military to defend that interest. ... I believe you must pull our forces from the coalition immediately."

Rep. Tom McClintock, R-California, sent his own letter to Obama on Wednesday, contending the president violated the 1973 War Powers Act and other constitutional restrictions against authorizing military action.

"With all due respect, I can only conclude that your order to United States Armed Forces to attack the nation of Libya on March 19, 2011 is in direct violation of the War Powers Resolution and constitutes a usurpation of constitutional powers clearly and solely vested in the United States Congress and is accordingly unlawful and unconstitutional," McClintock's letter said.

Liberal Democrats in Congress have also expressed unease with the Libyan intervention, particularly in regard to the relative lack of congressional consultation and the prospects for an open-ended conflict.

Rep. Raul Grijalva of Arizona and Reps. Barbara Lee, Mike Honda and Lynn Woolsey of California released a statement late Tuesday arguing that "the United States must immediately shift to end the bombing in Libya."

"We will fight in Congress to ensure the United States does not become embroiled in yet another destabilizing military quagmire in Libya with no clear exit plan or diplomatic strategy for peace," they said.

Top Senate Democrats, however, continue to defend the administration, insisting that Obama moved methodically and carefully to assemble a strong international coalition capable of saving innocent lives and reinforcing the broader Middle East reform movement.

Sen. Richard Durbin, D-Illinois, told reporters Wednesday that Obama's pursuit of international approval was reminiscent of former President George H.W. Bush lining up global support before taking military action to drive Iraq from Kuwait in the early 1990s.

Obama has pursued a "very prudent course of action," Durbin said. The United States is supporting "unprecedented and long overdue change" that is consistent "with our national values."

Durbin noted that, if the conflict drags on, members of Congress could push for a vote of approval under the War Powers Act.

The United States is "coming to the support and to the aid of a democratic movement in general, and trying to protect a population inside Libya to the extent that it is possible," said Michigan Sen. Carl Levin, chairman of the Senate Armed Services Committee.

If the president hadn't taken the time to assemble a broad coalition in Libya, there would have been "huge opposition ... in the streets of the Arab world," Levin said. Protests currently aimed at Arab dictators "would have been turned against us."

Sen. Jack Reed, D-Rhode Island, stressed the administration's intention to hand over leadership of the military effort to international allies as soon as possible.

U.S. operations have generally been limited to America's "unique capabilities" relating to the establishment of a no-fly zone, he said.

Some analysts, however, echoed complaints about what they insisted was unclear administration guidance about ultimate U.S. goals in Libya and the methods being used in pursuit of those objectives.

Obama has been "fairly muddy in what he's said," argued Max Boot, a senior fellow at the Council on Foreign Relations. The president has been "reacting frantically" to events and "being pulled hither and yon."

Boot predicted air power would not be sufficient to knock out the Gadhafi regime, and warned of a "protracted and costly stalemate" if the United States doesn't send in military advisers to help arm and train the rebels.

Obama may be hoping for a palace coup, Boot said, but "I wouldn't bet on it."

Boot also stressed the need for more planning for a post-Gadhafi Libya. There's a "real danger of chaos" and protracted tribal warfare if Gadhafi falls, he said. Al Qaeda may be able to exploit such a situation, he warned.

Boot blasted the White House for "not really preparing the American people for the possibility that this could be a protracted and expensive conflict."

"The public and the administration should not be going into this with rose-colored blinkers on," he said.

But Thomas Mann, a senior fellow at the Brookings Institute, told CNN that Obama "has no interest in a full-scale war with Libya and every intention in keeping our mission there limited in scope and duration."

Mann also argued that Obama "probably doesn't want a congressional vote of approval because it would heighten the public attention and the stakes involved."

Still, "while Congress has no stomach for assuming responsibility for approving or reversing the steps taken by Obama, the president (would be) well advised to step up his consultation with the first branch of government," he said.

Wendy Schiller, a Brown University political scientist, argued Obama might have eventually paid a political price if he didn't intervene before Gadhafi's troops took control of the last rebel stronghold in Benghazi.

"Americans generally do not like to see protesters seeking political rights shot, wounded or killed," she said. "Standing by and watching that happen, especially after the U.N. authorized a no-fly zone, would have made Obama look weak and indifferent to their struggle."

Wednesday, March 23, 2011

Phan Châu Trinh (1872-1926) Tranh Đấu Bất Bạo Động

Nguyễn Quý Đại

Phan Châu Trinh sinh tháng 8 năm 1872 (nhâm thân) tại làng Tây Lộc phủ Tam Kỳ Quảng Nam, tự Tử Cán hiệu là Tây Hồ, biệt hiệu Hy Mã. Ông xuất thân gia đình danh tiếng tại Tiên Phước, thân phụ ông Phan văn Bình làm quan chức Quản cơ sơn phòng (chức quan võ trong coi biên giới các vùng núi) thân mẫu bà Lê thị Chung (Trung?). ông là con trai út, lập gia đình năm 1896 lúc 25 tuổi, vợ là Lê Thị Tỵ (1877-1914) người làng An Sơn, Tiên Phước. Thi đỗ cử nhân năm 1900, phó bảng 1901, năm 1903 làm quan ở Huế. (1)

Bối cảnh lịch sử.

Thực dân Pháp chiếm 6 tỉnh Nam Việt. Ngày 05.07.1885 Tướng De Courcy đem đại quân đánh úp Kinh thành Huế, Tôn Thất Thuyết (1835-1913) xa giá vua Hàm Nghi (1872-1943) ra khỏi Kinh thành. Các đạo quân De Courcy chỉ huy đuổi theo truy lùng. Tôn Thất Thuyết phải đưa vua chạy đến Tân Sở (QuảngTrị) thảo hịch Cần Vương được sĩ phu khắp nơi hưởng ứng lời kêu gọi, nổi lên chống Pháp, bấy giờ cụ Phan Văn Bình hưu trí, nhưng hưởng ứng Nghiã Hội Cần Vương làm chuyển vận sứ (phụ trách quân lương) ở đồn A-Bá Tiên Phước và lập đồn điền để trồng hoa màu tiếp tế cho Phong Trào Nghiã Hội tại Quảng Nam (từ tháng 7.1885 đến tháng 8.1887) dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Duy Hiệu (1847-1887) và tiến sĩ Trần Văn Dư (1839-1885).

Tổng trú sứ Bihourd đề nghị với Ðồng Khánh sai Nguyễn Thân đánh dẹp Phong Trào Nghiã Hội Quảng Nam. Nguyễn Thân đánh Tam Kỳ và phá nhiều căn cứ quân Cần Vương, tiếp tục truy lùng bắt gia đình Nguyễn Duy Hiệu tại thượng nguyên Phước Sơn làm con tin, yêu cầu ông ra đầu hàng vì lòng hiếu thương mẹ già và gia đình. Ông phải về với triều đình (Ðồng Khánh) lảnh bản án tử hình. Ðồng Khánh lên ngôi 14.9.1885 làm vua bù nhìn. Triều đình có một số quan lại muốn yên thân cúi đầu tuân theo lệnh của bọn thực dân, xã hội và triều đình bị phân hoá trầm trọng chia làm hai phe. Phe theo kháng chiến cứu quốc, phe còn lại hàng giặc để thưà hưởng, vinh thân phì gia.

Cuộc kháng chiến của vua Hàm Nghi thất bại, bị tên thổ phỉ Lê Quang Ngọc, và Nguyễn Ðình Thìn chỉ điểm cho Pháp. Đêm 01.11.1888 bắt vua Hàm Nghi giao cho Ðại úy Boulanger ngày 04.11.1888, đến trung tuần tháng 8.1889 vua bị lưu đày sang Bắc Phi. Các phong trào Văn Thân, Cần Vương bị dẹp, nhưng không dập tắt lòng yêu nước của toàn dân Việt Nam.

Năm 1930 khởi nghiã chống Pháp của Việt Nam Quốc Dân Ðảng dù thất bại “không thành công cũng thành nhân“, không làm nao núng lòng yêu nước. Dân tộc Việt Nam luôn tranh đấu qua nhiều phòng trào đánh Tây, muốn thoát khỏi vòng nô lệ nên máu xương của dân quân tiếp tục đổ ra trên dòng sông lịch sử, cho đến ngày dành lại độc lập năm 1945. Bọn tay sai đắc lực như Nguyễn Thân (1840-1914), Hoàng Trọng Phu, Hoàng Cao Khải (1850-1933), Lê Hoan, Nguyễn Trọng Hợp (1834-1902), Phạm Ngọc Quát v.v. bị lịch sử phê phán, người đời nguyền rủa. hai tên phản quốc Ngọc và Thìn đều bị nghiã quân Phan Ðình Phùng (1844-1895) giết để làm gương cho hậu thế.

Sau cơn Quốc biến và Gia biến.

Phan Châu Trinh mồ côi mẹ lúc 6 (8?) tuổi, năm Đinh hợi 1887 thân phụ bị nạn qua đời, phòng trào cũng tan, ông từ giả chiến khu lúc 16 tuổi về quê sống với anh cả Phan Văn Cừ nuôi ông ăn học, ông là người hoạt bát, tháo vát và vui tính. Năm 1892 (21 tuổi) kết giao với Huỳnh Thúc Kháng, đến năm 1898 ông được vào trường tỉnh do đốc Trần Đinh Phong (Mã Sơn) tại Thanh Chiêm quận Ðiện Bàn trông coi giảng dạy, có nhiều cơ hội tiếp xúc với nền văn minh phố Hội và có thêm bạn thân là Trần Quý Cáp. Năm 1901 đậu phó bảng, người anh cả mất năm 1902 ông về cư tang, ở nhà dạy học đến năm Qúy mão 1903 lại được bổ dụng làm Thừa biện bộ Lễ. Kinh đô Huế là Trung tâm văn hóa, trong thời gian làm quan ông tiếp xúc nhiều giới trí thức tân học như: Ðào Nguyên Phổ (1861-1907), Thân Trọng Huề (1869-1925) Phan Bội Châu (1867-1940). Tàu bè ngoại quốc đến Ðà Nẵng, bán sách cho sĩ phu Việt Nam, từ đó Phan Châu Trinh tiếp thu ý thức thế hệ mới, về tư tưởng dân quyền và dân chủ. Các cuộc chiến Trung Hoa Nhật Bản (1894-1895) chiến tranh Ðức Pháp (1870-1871), ảnh hưởng rất nhiều đến thành phần trí thức, cũng như sách Tân thư, của Khang Hữu Vi (K’ang Yu Wei 1858-1927) Lương Khải Siêu (Liang Ch’i Ch’ao 1837-1929) và của các tác giả: Montesquieu (1689-1755), Rousseau (1712-1778), Voltaire (1694-1778) được dịch sang Hán văn. Từ đó có một sự chuyển biến trong tư tưởng và cuộc đời của Phan Châu Trinh, nhưng nhà văn Nguyễn Văn Xuân cho rằng: Phan Châu Trinh ảnh hưởng sâu rộng tư tưởng Duy Tân của tác giả Nguyễn Lộ Trạch với “Thiên Hạ Ðại Thế Luận“ (2)

Phong Trào Duy Tân

Cuối năm 1904, Phan Châu Trinh từ quan, rời Huế không muốn làm việc trong cảnh nô lệ. Triều đình có Vua nhưng chỉ để thi hành mệnh lệnh của chính phủ bảo hộ không có quyền hành “vận nước gặp cơn dâu biến … còn lòng đâu áo mão xênh xang“. Ông cùng hai người bạn thân là Hùynh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp, không làm quan để vinh thân phì gia chọn con đường đấu tranh nhiều chông gai, dấn thân hoạt động trong Phong Trào Duy Tân tại Quảng Nam.

Phong trào Duy Tân chủ trương bất bạo động, công khai hoạt động nhằm khai hoá dân tộc “chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân sinh“ cải cách trên mọi lãnh vực, khuyến khích giáo dục bỏ lối học từ chương, truyền bá canh tân mở mang công thương nghiệp, chấn hưng công nghệ, bỏ mê tín dị đoan, kêu goị cắt tóc ngắn, cắt móng tay, phát động phong trào học Quốc ngữ, nhưng triều đình Huế vẫn duy trì lối học thi phú, qua các loại sách như “Tứ Thư Ðại học, Trung dung, Luận ngữ, Mạnh Tử“ và Ngũ kinh. Cho đến năm 1913 Triều đình bắt đầu cải cách, năm 1917 kỳ thi Hương cuối cùng chấm dứt chương trình học cổ điển. Trong lúc Tây Phương họ học toán, phát triển văn-minh, khoa-học, kỷ-thuật tiến bộ, người ta dùng kỷ nghệ nặng như đóng tàu, đúc súng… đem lại đời sống phồn thịnh Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp cùng nhau đi vào miền Nam, tới Bình Ðịnh gặp quan tỉnh kỳ khảo hạch, ông cùng hai bạn làm bài thơ “Chí Thành Thông Thánh“ và bài phú “Danh Sơn Lương Ngọc“ gây chấn động trong học giới và văn giới.

Việc đời ngoảnh lại thành không
Còn đâu giọt lụy non sông khóc người
Muôn dân luồn cúi tôi đòi
Văn chương bát cổ say hoài giấc mơ
Mặc ai chửi rủa tha hồ,
Xích xiềng này biết bao giờ tháo xong?
Anh em còn chút máu nồ
Hãy đem văn ấy đọc cùng nhau nghe.

Thơ và phú đó gây phản ứng mạnh tại trường thi, mục đích cảnh tỉnh học trò sĩ tử còn mê muội với từ chương thi phú, ham công danh quên đất nước đang chìm trong vòng nô lệ. Ðó cũng là cách vận động gây tiếng vang trong giới trí thức và quần chúng.

Chính quyền điạ phương truy lùng tác giả các bài trên, nhưng các cụ đã đi xa vào tới Nha Trang, xem hạm đội Nga do đô đốc Rojestvensky chỉ huy tạm thả neo chờ ngày cấp cưú Lữ Thuận (Lu Shun). Ba người tới Phan Thiết gặp các ông Trương Gia Mô (1866-1930), Hồ Tá Bang (1875-1943), Nguyễn Trọng Lôi (?-1911) cùng bàn chuyện Duy Tân, thành lập công ty Liên Thành và mở trường Dục Anh. Phan Châu Trinh bị bệnh nên không thể tiếp tục xuôi Nam. phải ở lại dưỡng bệnh Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947), Trần Quý Cáp (1870-1908) trở về hoạt động tại Quảng Nam, có thêm Lê Bá Trinh (1875-?), Phan Thúc Duyện (1873-1944) là những người khoa bảng không ra làm quan, tham gia vận động mạnh cho Phong Trào Duy Tân với chủ thuyết Dân Quyền, được vận động trong quần chúng, thực hành theo phương thức hoạt động của Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu. Khác với Nguyễn Lộ Trạch (1852-1895), Nguyễn Trường Tộ (1828-1817), Phan Thanh Giản (1796-1867), Phạm Phú Thứ (1820-1883) viết nhiều điều trần gởi cho triều đình Huế đều bị bỏ quên!

Tại Quảng Nam các thương hội, dệt các thứ vải dày có thể may Âu phục. Phan Châu Trinh đích thân làm gương cắt may, mặc bộ đồ tây bằng vải nội, hàng vải tơ lụa nội hóa được cải tiến, làng Bảo An, Ðiện Bàn nổi tiếng dệt đẹp cần phát triển thủ công nghệ, có thể cạnh tranh với tơ lụa nhập cảng. Nông Hội phát triển lớn nhất tại Yến Nê, (Ðiện Bàn) rộng chừng 20 mẫu trồng khoai, sắn, bắp, cho trồng cây dương liễu để cản gió theo hai bên bờ sông, còn lại dấu tích cho đến ngày nay. Mỹ Sơn (Duy Xuyên) rộng khoảng 40 mẫu trồng hoa màu và cấy lúa, Bửu Sơn (Ðại Lộc) khai phá để trồng lúa.

Về thương nghiệp cạnh tranh với thương gia Trung Hoa. Các thương hội tổ chức, phương pháp làm việc kết qủa tốt như thương hội Phong Thử (Ðiện Bàn) do Phan Thúc Duyện trông coi, điạ điểm thuận lợi cho việc giao thông bằng đường thủy ghe lớn có thể cập bến được, tấp nập người đến buôn bán. Hội An thương cuộc do ông Bang Kỳ Lam phụ trách bán đủ loại sỉ và lẽ vải, gạo, đường, quế, trên các món hàng bày bán đều có định giá rỏ ràng nhân viên lịch sự tiếp khách … Phú Lâm (Tiên Phước) do Lê Cơ (1870-1918) tổ chức chương trình khuyến kích công thương nghiệp, là bước tiến đầu tiên tại Quảng Nam từ từ ảnh hưởng đến thay đổi sinh hoạt Hà Nội và Sài Gòn. Các nhà nho tiến bộ tại Hà Nội đứng ra khuếch trương thương nghiệp là ông Ðỗ Chân Thiết mở hiệu Ðồng Lợi Tế ở phố Mã Mây, mở tiệm thuốc Bắc Tụy Phương ở phố Hàng Cỏ, Hoàng Tăng Bí mở hiệu Ðông Thành Xương ở Hàng Gai … Tại Sài gòn có Minh Tân Khách sạn của cụ Phủ Chiếu (3)

Phong Trào Duy Tân là cuộc cách mạng lớn trên mọi lãnh vực đầu Thế kỷ 20. Các trường dạy thêm chương trình chữ Quốc ngữ lan rộng trên khắp nẻo đường đất nước. Vua Thành Thái thường cải trang vi hành, nghe và ảnh hưởng Phong Trào Duy Tân, cắt bỏ cục tóc trên đầu, các quan ngạc nhiên lúc ngài ngự triều, nhà Vua tự làm gương đề xướng theo Duy Tân cải cách sinh hoạt để thúc đẩy dân tiến. (4)

Thực dân Pháp kết án ai theo Duy Tân cắt tóc gọi là giặc cúp tóc. Ngày 30-7-1907 toàn quyền Beau kết tội vua Thành Thái bị bệnh tâm thần và phế đế, lập Duy Tân (Vĩnh San) lên ngôi (1900-1945). Phong Trào Duy Tân phát triển tốt đẹp tại quê nhà, Phan Châu Trinh ra Nghệ An gặp Ngô Ðức Kế đến Hà Nội tiếp xúc với số sĩ phu vận động mở rộng Phong Trào Duy Tân, ông có tài diễn thuyết, chinh phục được phái cựu học tham gia Phong Trào, khuyến khích mở trường dạy ngành nghề từ công nghiệp cho đến thương nghiệp, mở nông hội và thương hội nâng cao đời sống về kinh tế, truyền bá chữ Quốc ngữ đề xướng chủ thuyết Dân Quyền, được hoan hô đón nhận. Các nhà nho như cụ Phương Nam, Ðổ Chân Thiết, Lương Trúc Ðàm (1879-1908) là những người tiên phong cắt tóc ngắn và ăn mặc Âu phục với hàng nội hóa. (5)

Ông ích Ðường (1884-1908) cháu nội Ông Ích Khiêm hướng dẫn Phan Châu Trinh lên Yên Thế thăm lãnh tụ Hoàng Hoa Thám (1858-1913). Về Hà Nội gặp các ông Lương Văn Can, Nguyễn Quyền là người có công mở trường Ðông Kinh Nghiã Thục.

Xuất ngoại lần thứ nhất

Cuối tháng 3 năm 1906 trốn đi sang Hồng Kông. Nhờ vào đường giây của Phong Trào Ðông Du (1906-1908) Tăng Bạt Hổ người có công đầu dẫn đường cho các nhà cách mạng Việt Nam. Phan Bội Châu và các đồng chí khởi xướng Phong Trào Ðông Du đưa du học sinh sang Nhựt. Trên tàu các Cụ gặp Lý Tuệ làm việc đầu bếp, giúp đỡ từ đó Phan Châu Trinh, được Lý Tuệ dẫn đường xuống tàu cải trang làm bếp đi Hồng Kông gặp Phan Bội Châu (1867-1940), Cường Ðể (1882-1951 là cháu 5 đời vua Gia Long). Cùng nhau sang Quảng Châu thăm Lưu Vĩnh Phúc, Nguyễn Thiện Thuật (?-1841), Lương Ngọc Quyến (1890-1917).

Tháng 5-1906 cả 3 người đến Hoành Tân (Yokohama) và Ðông kinh (Tokyo), trong thời gian lưu lại Nhật, các cụ nhìn thấy nước Nhật hùng mạnh nhờ biết thay đổi chính sách cai trị duy tân của Minh-trị-Thiên-Hoàng (Mutsu Hito 1852-1912). Nhật trở nên hùng mạnh thắng Trung Hoa năm 1895 đưa đến việc hai bên ký kết hoà ước Shimonoseki (Hạ Quan) ngày 17.04.1895. Nhật đánh bại quân Nga tại Tsushima (Ðối Mã) năm 1904-1905.

Phan Châu Trinh gặp giới chính khách Nhật, như Khuyển Dưởng nghị (Inukai ki 1855-1932) Ðại Ôi Trọng Tín (Okuma Shigonebu 1838-1922) người Nhật xướng lên chủ nghĩa Ðại Ðông Á. Phan Châu Trinh thấy chính sách của Nhật không thật tình giúp đỡ Việt Nam… Dân tộc Việt Nam phải tự duy tân, nếu không được khai hóa thì không thể canh tân xứ sở ….

Tư tưởng hai nhà cách mạng họ PHAN rất tiếc không tương đồng, Phan Bội Châu với khuynh hướng bạo động, duy trì chế độ Quân chủ trông cậy vào Nhật để chống Thực dân. Ngược lại Phan Châu Trinh chủ trương bất bạo động tân dân, không chấp nhận chế độ quân chủ, muốn khai thông dân trí thì phải cải cách, muốn có nhân quyền thì phải chấm dứt chế độ vua quan bù nhìn Nam Triều. Chủ trương dựa vào nước Pháp để khai hóa dân tộc tiến bộ, làm cuộc cách mạng văn hóa, khi đất nước mạnh có thể đấu tranh dành lại độc lập, tiết kiệm xương máu. Nếu dựa vào nước Nhật để chống Pháp có tránh được việc. ”đuổi con hổ ra cửa trước, rước con gấu vào ngõ sau“ ? (6)

Ðại Hàn bị Nhật đô hộ, cũng như Hiệp ước Pháp và Nhật ký ngày 10.7.1907 Pháp nhường cho Nhật số quyền lợi. Pháp yêu cầu chính phủ Nhật bắt các nhà Cách mạng Việt Nam chống Tây, giải tán và trục xuất du học sinh. Tháng 8.1908 Nhật trục xuất, hàng trăm thanh niên Việt Nam bổng nhiên rơi vào cảnh bơ vơ không nơi nương tựa, năm 1909 Phan Bội Châu và Cường Ðể cùng chung số phận phải trốn sang Trung hoa. Ðến tháng 10.1910 chính phủ Mãn Thanh khủng bố các nhà Cách mạng Trung Hoa. Cường Ðể và Phan Bội Châu phải sang Thái Lan.

Ðệ nhị thế chiến 9.3.1945, người Nhật lộ hẳn sự phản bội dân tộc Việt Nam, trước khi Phan Châu Trinh trở về Việt Nam tâm sự với Phan Bội Châu “Xem dân trí Nhật rồi đem dân trí ta ra so sánh, thật không khác gì muốn đem con gà con đọ với con chim cắt già. Giờ bác ở đây, nên lo chuyên tâm ra sức vào việc văn, thức tỉnh đồng bào cho khỏi tai điếc mắt dui còn việc mở mang dìu dắt ở trong nước nhà thì tôi xin lảnh. Lưỡi tôi đang còn, người Pháp chẳng làm gì tôi được mà lo“ (7)

Trở về nước hoạt động

Ðường lối đấu tranh hai nhà cách mạng tuy khác nhau, nhưng cùng tình yêu đối với Tổ quốc đồng bào. Phan Châu Trinh về nước công khai đấu tranh bất bạo động, chính sách cai trị của chính phủ bảo hộ chỉ bần cùng hóa ngu dân, không thực lòng khai hóa dân tộc Việt Nam, đào tạo số người tay sai làm giàu trên xương máu của dân tộc. Ngày 15-08-1906 gọi là “Phan Châu Trinh đầu thư cho Pháp“. Gởi thư cho toàn quyền Paul Beau và khâm sứ Trung kỳ Fernand Lévecque. Thư trình bày hòan cảnh bi đát nhất của nhân dân dưới chính sách cai trị, những tệ trạng của quan lại Nam triều:

(8)

Phan Châu Trinh ghé thăm Lương Văn Can nói về tình hình nước Nhật, tháng 3.1907 tại phố Hàng Ðào Hà Nội các sĩ phu Bắc Kỳ ngồi lại với nhau. Cụ Phan đề nghị mở trường dạy học, ý kiến nầy được chấp thuận lấy tên trường là Ðông Kinh Nghĩa Thục “tương tự như Khánh Ưng Nghiã Thục“ của Phúc Trạch bên Nhật, xin giấy phép mở trường, chủ trương không lấy tiền học phí, mọi người tự nguyện bỏ công, bỏ tiền, tài sản ra thành lập. Ngày khai giảng thu nhận học sinh đông đảo. Bỏ lối học từ chương, chú trọng thường thức và thực nghiệm dạy theo phương pháp giáo dục mới, chương trình dạy chữ Quốc ngữ, chữ Hán và Pháp Văn. Phạm Ðình Ðối dạy môn toán học, thành phần giảng dạy của Ðông Kinh Nghiã Thục là các nhà nho và tân học: Dương Bá Trạc, Hoàng Tăng Bí, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Duy Tốn, Nguyễn Bá Học, Phan Huy Thịnh, Ðào Nguyên Phổ, Phan Tuấn Phong, Ðặng Kinh Luân, Nguyễn Hữu Cầu..vv, (9) Lương Văn Can làm thục trưởng, Nguyễn Quyền làm giám học. Phan Châu Trinh không giữ vai trò nào vì cụ Phan về miền Trung vận động tiếp cho Phong Trào Duy Tân. Ðông Kinh Nghiã Thục truyền bá văn hóa nước nhà, thêm tình thần ái quốc, trường có một số nhà nho như Lương Trúc Ðàm, Dương Bá Trạc. Ðổ Chân Thiết … hoạt động ngầm cho phái bạo động (Phan Bội Châu) nhiều cụ quá hăng hái giảng dạy kêu gọi lòng yêu nước, đưa đến chủ trương chống chính sách thuộc địa. Thực dân Pháp nghi ngờ cho mật thám theo dõi, tịch thu giấy phép giải tán trường học vào tháng 11.1907. Khép tội Ðông Kinh Nghiã Thục là lò phiến loạn ở Bắc Kỳ, đóng cửa luôn tờ (Ðăng Cổ Tùng Báo) cấm lưu hành tàn trữ sách vở. Giáo viên, những người trong tổ chức bị nghi ngờ, bị kết án tù, đày ra côn đảo.

Ðoàn kết Tôn Giáo.

Các tỉnh miền Trung xảy ra chia rẽ với người theo Ðạo Thiên Chúa dưới thời Phong trào Cần vương. Giáo dân vùng Trà Kiệu quận Duy Xuyên bị cô lập, bị phân biệt xảy ra tranh chấp đổ máu … Phan Châu Trinh đi khắp nơi trong tỉnh nhà, kêu gọi toàn dân đoàn kết, chia rẽ gây thêm cảnh khổ đau dân tộc có lợi cho thực dân. Cụ Phan không đặt vấn đề Lương-Giáo mọi người đều có trách nhiệm với quốc gia Việt Nam. Nhìn lại các nhà truyền giáo Tây Phương đã giúp ích cho văn học Việt Nam. Ðạo Thiên Chúa đào tạo những con Chiên ưu tú như Nguyễn Trường Tộ (1828-1871) Trương Vĩnh Ký (1837-1898). Phan Châu Trinh tiếp xúc với các vị các linh mục người Pháp, kêu gọi họ giúp đỡ để khai hóa con Chiên Việt Nam, Phan Châu Trinh hỏi các Linh mục:

- “Có lẽ dân An Nam không phải là con chung của Chúa Trời, nên dầu có theo giáo, chỉ có sớm chiều đọc mấy câu kinh, đến ngày lễ tới nhà thờ quỳ nghe giảng mà thôi sao?” (10)

Lần đầu tiên trong đấu tranh sử nước nhà, giữa Lương-Giáo được hòa giải san bằng hố sâu ngăn cách, đoàn kết hoạt động với Phong Trào Duy Tân, làng Phước Kiều (Duy Xuyên) có cơ sở giáo dục Quảng Phước do một vị nhà dòng dạy học và tổ chức cơ sở chế biến kỷ nghệ đồ đồng rất tinh xảo như nghề gia truyền cho đến ngày nay. Phong Trào Duy Tân giúp Dân trí được mở mang mạnh mẽ, nhiều người hưởng ứng nổi bật nhất, ông Lê Cơ thi đậu tú tài nhưng chỉ làm lý trưởng, con cô cậu với Phan châu Trinh. Nhân dân được học hỏi tiến bộ, hưởng ứng phong trào như cắt tóc ngắn, là một thành công lớn của Phong Trào Duy Tân, muốn bỏ được phong tục lâu đời rất khó, hớt tóc có bài vè cúp tóc, được truyền tụng trong dân gian, khuyến khích đàn ông hớt tóc ngắn. Phong Trào chủ trương lâu dài, khai trí dân tộc tiến bộ mau chóng, Dân tộc hiểu được các quyền tự do: Dân quyền và Nhân quyền, thì chính sách bảo hộ của người Pháp phải thay đổi.

Cuộc vận động đòi quyền sống, dù bất bạo động của Phong Trào Duy Tân, công khai dần dần lan rộng, bởi vì thực dân Pháp và tay sai đàn áp bóc lột đánh thuế nặng, tất cả tai hoạ của xã hội trong giai đoạn nầy phản ảnh qua những câu ca dao. (11)

Ðời ông cho đến đời cha
Ðời nào cực khổ như ta đời nầy
Ngoài đồng cắm cọc giăng giây
Vườn hà đóng thuế vợ gầy con khô..
Từ ngày Tây chiếm Ðế Ðô
Xâu cao thuế nặng biết chừng mô hỡi trời!

Diễn tiến cuộc biểu tình

Năm 1908 các điạ phương từ tỉnh Quảng Nam đến Quảng Ngãi, Bình Ðịnh, Phú Yên, Thừa Thiên, Hà Tỉnh, Nghệ An nổi lên phong trào kháng thuế xin xâu. Lúc đầu cuộc vận động biểu tình bất bạo động, có tầm mức quan trọng từ trước chưa xảy ra ở Việt Nam. Tại quận Ðại lộc (11.03.1908) sau đó Ðiện Bàn rồi các nơi đều hưởng ứng tham gia biểu tình kháng thuế, chống bọn tay sai, đòi hỏi dân quyền. Thực dân Pháp không giải quyết nguyện vọng của toàn dân ra lệnh đàn áp. Phong Trào như làng sóng lên cao, phẩn nộ trong người dân từ lâu bị đè nén và bộc phát. Thực dân Pháp lúc đầu để Phong Trào Duy Tân hoạt động vì quan niệm sĩ phu kêu gọi duy tân, theo Âu hóa càng sớm càng mất dần dân tộc tính càng dễ cai trị. Không ngờ Phong Trào gây ảnh hưởng sâu rộng, đưa đến đấu tranh chống thuế xin xâu, đụng vào cái thực chất quyền lợi của thực dân. Nếu không đánh thuế vào dân, lấy tiền đâu nuôi đòan quân viễn chinh, bộ máy cai trị tại Việt nam, đem tiền bạc về cho nước Pháp.

Thực dân và bọn tay sai quyết đập tan phong trào kháng thế xin xâu, dùng bạo lực súng đạn, đàn áp bắn giết đồng bào tham gia trên tay không vũ khí. Kết án ngọn lửa đấu tranh ấy phát xuất từ Phong Trào Duy Tân, đồng thời ngoài Bắc ngày 27.6.1908 xảy ra vụ Hà Thành đầu độc. Thực dân Pháp ra lệnh bắt bỏ tù hàng loạt từ Trung đến Bắc các sĩ phu yêu nước như: Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Ðức Kế, Châu Thượng Văn (1856-1908), Nguyễn Thượng Hiền, Lê Cơ, Phan Khôi, Tiểu La Nguyễn Thành (1863-1911) vv… đến nhà tù Côn đảo cũng như Lao Bảo.

Kết án xử chém những người dẫn đầu đấu tranh tại Quảng Nam: Trần Thuyết (1857-1908 ngày 8-4 tại Tam Kỳ), Ông Ích Ðường (bị chém ngày 24-4 tại Túy Loan), các ông Nguyễn Cang, Nguyễn Dực, Phan Tham, Trần Phước, đều bị chém tháng 5 tại Duy Xuyên. Phong trào đấu tranh máu đổ ra tô thắm thêm trang sử Việt Nam oai hùng. Phong Trào xin thuế bị dẹp vì thiếu tổ chức không có người chỉ huy tổng quát. Phong Trào Duy Tân dù thất bại nhưng nó còn trường tồn mãi trong lịch sử nước nhà.

Phong Trào có các ưu điểm: tin vào việc tự khai hóa dân tộc, phát triển các ngành nghề phù hợp với sinh hoạt địa phương, công-thương-nghiệp phải phát triển toàn diện, không có tinh thần vọng ngoại, truyền bá chữ Quốc ngữ… Áp dụng chủ thuyết Dân quyền hành động có lý tưởng, xây dựng đất nước quan tâm đến dân tộc phải tự cường và đoàn kết.

Trong giai đoạn nầy Trần Qúy Cáp (làm giáo học tại Khánh Hoà, vì nhà nghèo làm việc theo ý thân mẫu) bị Bố chánh Phạm Ngọc Quát, bắt (16.04) đổ tội cho cụ Trần xách động và đồng lỏa với phong trào kháng thuế xin xâu. Bản án dành cho Trần Quý Cáp thật ác nghiệt đó là chủ trương của chế độ thực dân, bởi vì Trần Quý Cáp viết gởi cho Phan Thúc Duyện có câu (Ngô dân thử cử khoái khoái khoái = dân ta làm thế sướng …) vui mừng quê nhà có biểu tình đấu tranh chống thuế xin xâu. Bị kết án “tuy chưa có hành động nhưng đã nuôi cái lòng phản nghịch“ được gọi là bản án “mạc tu hửu“ nghĩa là chẳng cần có tội, muốn giết thì giết, dẹp hết các người yêu nước để bọn thực dân rảnh tay cai trị.

Chính quyền muốn tử hình Phan Châu Trinh không thực hiện được, lần nầy phải giết gấp Trần Quý Cáp, tuyên án xử chém ngang lưng tại Khánh Hoà, đến 1924 Trần Quý Cáp được khai phục phẩm hàm, nhưng ông đã an giấc nghìn thu!
----

(1) Quảng Nam trong lịch sử tác giả Trần Gia Phụng
(2) Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân
(3) Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân
(4) Thành Thái người điên thế kỷ tác giả Thái Vũ trang 236
(5) Ðông Kinh Nghĩa Thục tác giả Nguyễn Hiến Lê trang 95
(6) Quân sử trang 333 xuất bản Bộ tổng tham mưu QÐ VNCH
(7) Phan Bội Châu Ngục trung thư trang 50
(8) Phan Châu Trinh Thế Nguyên
(9) Ðông Kinh Nghĩa Thục tác giả Nguyễn Hiến Lê
(10) Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân
(11) Quân sử trang 338 xuất bản Bộ tổng tham mưu QLVNCH

Tài liệu tham khảo:
- Quảng Nam trong lịch sử tác giả Trần Gia Phụng Nxb Non Nước Toronto 2000
- Phan Châu Trinh (1872 – 1926) Tác giả Thế Nguyên tủ sách Tân Việt
- Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân Nxb Lá Bối
- Thành Thái người điên thế kỷ tác giả Thái Vũ Nxb Văn Học
- Những hoạt động của Phan Châu Trinh tại Pháp 1911-1925 Tác giả Thu Trang Nxb Văn Học
- Từ Hi Thái Hậu cuốn 2 tác giả Mộng Bình Sơn Nxb Xuân Thu
- Bộ Quân sử do bộ tổng tham QLVNCH mưu xuất bản
- Quảng Nam đất nước và nhân vật 1 &2 Nguyễn Quyết Thắng
------

Phan Châu Trinh công khai hoạt động làm cho người Pháp rất lo ngại. Louis Bonhoure toàn quyền Ðông Dương nhận xét: “Phan Châu Trinh không tỏ ra bạo động như Phan Bội Châu nhưng nguy hiểm hơn cho sự thống trị của người Pháp tại Việt Nam”.

Vì xảy ra vụ chống thuế bùng nổ tại Quảng Nam, Công sứ Lévecque yêu cầu thống sứ Bắc kỳ Joseph de Mirabel bắt Phan Châu Trinh ngày 10.04.1908 tại Hà nội giải về Huế giam ở toà Khâm sứ, (khu vực trường Ðại học Sư Phạm trước 1975). Người Pháp bề ngoài văn minh nhưng chẳng hơn gì triều đình Huế về những điều hủ bại. Phan Châu Trinh phản đối chính phủ Pháp kiệt thực 7 ngày, Khâm sứ Lévecque là con cáo già thực dân, muốn ném đá dấu tay, trả cụ cho Cơ Mật Viện để toà An Nam xét xử, nếu xét theo luật Gia Long điều 223 tội nhân bị ghép làm loạn xách động bị xử trảm. Các quan lại Nam triều vốn thù ghét Phan Châu Trinh đã phê phán chế độ quân chủ làm tay sai, Nam triều lấy cơ hội nầy lên án tử hình, nhưng ở Hà Nội cụ Phan chơi thân Babut Ernest Chủ nhiệm tờ Ðại Việt Tân Báo và có chân trong Hội Nhân Quyền Ligue des Droits de L’ Homme. Ðược Babut Ernest tận tâm can thiệp lên thẳng phủ Toàn quyền xin tái thẩm vụ án, yêu cầu chính phủ Pháp can thiệp giảm án. Tòa án An Nam không thể thi hành án tử hình đổi lại án chung thân khổ sai đày ra Côn đảo. Cụ Phan phẫn nộ trước bản án và nói: “Một dân tộc nào có người tù về quốc sự như thế thì dân tộc ấy càng thêm vẽ vang. Một dân tộc không có người ở tù về quốc sự thì cái dân tộc ấy là khối dân tộc vô hồn thôi “(12).

Ngày 04. 4.1908 cụ Phan bị đày ra Côn đảo ứng khẩu bài thơ

Ra cửa thành nam mang xiềng rột rạt
Còn lưỡi này ta hát ta ca
Dân hèn nước cũng tiêu ma
Chi còn chả sợ nữa là côn lôn

Những năm tù Côn đảo, cụ Phan cảm xúc cho thân phận, man mát lòng cố quốc làm thơ cho quên nỗi sầu xa xứ. Trong lúc dân tộc sống khổ đau dưới gót giày đinh của thực dân Pháp dẫm nát Quê Hương.

Làm trai đứng giữa đất Côn lôn
Lừng lẫy làm cho lỡ núi non
Xách búa đánh tan năm bảy đống
Ra tay đập bể mấy trăm hòn
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi
Mưa nắng chi sờn dạ sắt son
Những kẻ vá trời khi lỡ bước
Gian nan nào sá sự con con.

Cụ bị đày ra Côn đảo được báo chí Hội Nhân Quyền thân oan và vận động được tự do, chính phủ bảo hộ nhận thấy dư luận trong cũng như ngoài nước, muốn ngăn ngừa bớt phẩn nộ của sĩ phu Việt Nam. Chính phủ cử Thống đốc Nam Việt ra Côn đảo thẩm vấn cụ Phan cho về lại Mỹ Tho. Thủ tướng Pháp ông Poincaré ký lệnh tha, quan Toàn quyền Ðông Pháp ông Klobukowsky (1908-1911) Tổng trưởng bộ thuộc điạ Trouillot cùng các quan khác tại Sàigòn xét án và ân xá. Tuyên báo trả tự do nhưng cụ bị quản thúc, Cụ nhất định không chịu phản đối đến cùng. Chính phủ Pháp nhượng bộ cho tự do hoàn toàn. Ở Mỹ Tho thời gian thấy tinh thần đồng bào ở Nam Việt lụn bại hơn đồng bào ngoài miền Trung và Bắc. Cụ phải ngậm ngùi cho trình trạng dân tộc bị đô hộ, các bạn thân chiến hữu của cụ Phan phần lớn bị, bắt đày ra Côn đảo. Thực dân Pháp theo dõi đàn áp khắp nơi, rất khó có thể hoạt động. Cụ Phan thoát được cảnh tù đày nhờ nhà báo Babut và Hội Nhân quyền can thiệp.

Phan Châu Trinh cùng với người con trai làm đơn xin nhập cảnh Pháp. Toàn quyền Klobukowdky cho phép, nghĩ cụ là ông quan già không biết Pháp ngữ, có đến Paris cũng chẳng làm được gì bất lợi cho chính sách thuộc địa của Pháp. Nhưng Phan Châu Trinh tin tưởng đến Pháp có thể vận động rộng rãi với chính khách Pháp văn minh tiến bộ, đòi hỏi chính phủ Pháp thay đổi chính sách thuộc địa tại Việt Nam và Ðông Dương, kêu gọi Pháp trả tự do cho các tù nhân chính trị Việt Nam.

Xuất ngoại lần thứ 2

Năm 1911 Phan Châu Trinh theo Toàn quyền Klobukowsky sang Pháp, cụ biết trước các sĩ phu Việt Nam yêu nước xúc động mạnh với tin cuộc cách mạng Tân Hợi 19.08.1911, Trung Hoa lật đổ được chính thể chuyên chế, bước sang chế độ Dân chủ, tại Việt Nam các sĩ phu yêu nước sẽ tiếp tục nổi dậy chống Pháp dành độc lập, không tránh được cảnh chiến tranh, gây thêm khổ đau, vốn cụ chủ trương Pháp-Việt đề huề xem như nền tảng tư tưởng dân chủ xây dựng Việt Nam. Sử sách thế giới ca tụng Mohandas Karamchand Gandhi (1867-1948) đấu tranh bất bạo động với người Anh dành độc lập cho Ấn Ðộ, nhưng nước Việt Nam nhỏ bé thời ấy chí sĩ Phan Châu Trinh, đấu tranh dành độc lập với thực dân Pháp bất bạo động trước Gandhi. Chủ trương của Cụ Phan: «không nên trông người ngoài trông người ngoài là ngu, không nên bạo động, bạo động là chết. Tôi chỉ có một lời để nói với đồng bào, không gì bằng học … vv Chỉ nên đề xướng dân quyền, dân đã biết có quyền thì việc khác có thể làm» (13)

Tàu đến cảng Marseille, cụ Phan và con trai được đón lên tàu lửa về Paris, ở trọ trên đường Gay Lussac, sau về số 32 Vouillé quận 15. Cụ tiếp xúc với Messimy, Bộ trưởng Bộ Thuộc Ðịa và Albert Sarraut sắp sang làm Toàn quyền tại Ðông Dương. Ông Jules Roux đại úy từng làm việc tại Tòa án binh ở Bắc Bộ từ năm 1904-1909, rất ngưởng mộ cụ Phan đến tiếp xúc giúp đỡ và dịch các thư sang Pháp văn, gởi cho Bộ Thuộc Ðịa Pháp và ông Phan Văn Trường (1875-1933), nhỏ hơn cụ Phan 3 tuổi lúc ở Hà Nội làm việc cho tòa Khâm sứ Bắc Kỳ. Cuối năm 1908 được tuyển sang Paris làm phụ giảng tiếng Việt ở trường Ngôn Ngữ Phương Ðông và tiếp tục học đỗ cử nhân luật, có quốc tịch Pháp. Từ năm 1910 ông thuê nhà số 6 Villa des Gobelins. Nơi đây như trụ sở của người Việt yêu nước, cụ Phan cùng đến ở chung thời gian dài, Việt kiều, sinh viên sống tại Paris lúc bấy giờ khoảng hơn 100 người. (14)

Cụ Phan và Phan Văn Trường trở thành cột trụ của phong trào Việt Kiều tại Pháp, Phan Châu Trinh viết các bản điều trần gởi cho chính phủ Pháp, nêu lý do Việt Nam được Pháp bảo hộ, nhưng không có tự do, công dân Việt Nam yêu nước chỉ trích chính sách cai trị, đều bị kết án tử hình và bỏ tù, vv.. cụ viết “Trung Kỳ Dân Biến Thỉ Mạt Ký“, Jules Roux dịch sang Pháp văn. Tài liệu nầy binh vực, kêu oan cho Trần Quý Cáp và nỗi oan ức của người Việt bi áp bức gây dư luận tại Paris (gởi kèm đến Albert Sarraut chuẩn bị sang làm toàn quyền tại Ðông Dương) gởi thư phản đối chính sách đô hộ tại Việt Nam. Khâm sứ Mahé muốn đào lăng vua Tự Ðức (1913) tìm vàng, cụ viết báo phản đối việc làm thiếu đạo đức, đi diễn thuyết trong tập thể Kiều bào, kêu gọi lòng yêu nước hướng về Quê hương và thường tiếp xúc với người Pháp có lòng nhân đạo, bác ái bày tỏ nỗi lòng và chỉ trích chính sách cai trị tàn ác của Pháp ở Ðông Dương của Sarraut: «Cách cai trị rộng rãi bên An Nam của ông ấy thế nào?. Nói những sự cải cách giả dối, như viện tư vấn, pháp luật, học hành, sự đầu độc dân ta bằng rượu, bằng thuốc phiện, và sự đoạt quyền tự do của nhân dân ta…“

Tháng 9.1914 chiến tranh Ðức Pháp bùng nổ. Ðức tổng tấn công mặt trận La Somme, vua Duy Tân (Vĩnh San) nổi dậy chống Pháp ngày 6.5.1916 thất bại bị truất phế đày sang đảo Réunion… Pháp tình nghi Việt Kiều có tinh thần chống Pháp liên hệ với Ðức, Phan Văn Tường bị giam ở lao Cherchemidi và Phan Châu Trinh bị giam ngục Santé (Prison de la Santé). Bên quê nhà người vợ hiền bị bệnh qua đời ngày 12.5.1914. Cuộc đời của bà đã hy sinh lo gia đình để chồng hoạt động cách mạng. (Chúng ta cần phải vinh danh người đàn bà lý tưởng nầy!). Hai người con gái: Phan Thị Châu Liên (tức cô Đậu 1901- ?) chồng là ông đốc học Lê Ấm (1897-1976) ông bà Lê Ấm ở nhà thờ cụ Phan gần ngã năm Hoàng Diệu Ðà Nẵng. Ông bà Lê Ấm có con trai Lê Khâm (1930-1995) tập kết ra Bắc theo học Đại học tổng hợp Hà nội là một nhà văn đã qua đời và người con gái là Lê Thị Minh. Phan Thị Châu Lan (tức cô Mè 1904 -1944) chồng là ông Nguyễn Ðồng Hợi làm tham tá công chánh (Agent technique) là thân sinh của bà Nguyễn Thị Bình (các cháu không theo thuyết Dân Quyền của ông ngoại, ngược lại theo cộng sản Marxismus).

Các ông Marius Moutet, Jules Roux bênh vực, cãi với viên đại lý Tòa án binh Ðệ nhất tại Paris đến tháng 7-1915 chính phủ Poincaré trả tự do cho cụ Phan. Các quan Bộ Thuộc Ðiạ coi về Ðông Pháp, cắt tiền phụ cấp 450 quan gây đời sống cụ càng khó khăn hơn. Cụ học nghề rửa hình mỗi ngày được 30 quan nuôi con trai là Phan Châu Dật học trung học, dù hoàn cảnh khó khăn không muốn lệ thuộc đồng tiền mua chuộc, cụ sống với lý tưởng cao đẹp: “phú quý không tham lam, nghèo khổ không thay đổi lòng dạ, sức mạnh không khuất phục“. (15)

Năm 1917 Phan Châu Trinh bị bệnh nặng điều trị lâu, Phan Châu Dật (1897-1921) không muốn nhận giúp đỡ của gia đình ông Roux, tìm việc đưa hàng ở hãng Au Bon Marché để nuôi cha. Vì vất vả và thiếu thốn bị nhiểm bệnh, anh phải bỏ học về nước ngày 27.09.1919 và qua đời tại Huế 14.02.1921 thi hài được đem về mai táng cạnh mộ Mẹ tại Tây Lộc.

Vào khoảng cuối năm 1916 sang đầu năm 1917 Nguyễn Ái Quốc đến Paris được Phan Châu Trinh giúp đỡ. Nguyễn Ái Quốc viết: ”Cụ Phan đã giúp mình rất nhiều, thực sự là người đỡ đầu cho mình trong một thời gian khi mình ở Paris” (16). Năm 1920 tư tưởng hoạt động Nguyễn Ái Quốc khác Phan Châu Trinh, ông ta theo chủ nghĩa cộng sản quốc tế, tham dự đại hội Tours và sang Liên Xô năm 1923? nếu Nguyễn Ái Quốc tiếp tục theo đường lối hoạt động của Phan Châu Trinh thì lịch sử Việt Nam đã thay đổi.

Pháp tổ chức cuộc triển lãm quốc tế tại Marseille năm 1922 vua Khải Ðịnh (1916-1925) sang tham dự, lối phục sức cho đến việc tiếp xúc ngoại giao những điều chướng tai gai mắt. Cụ viết bằng chữ Hán gởi đến vua Khải Ðịnh “Ký Khải Ðịnh Hoàng Ðế Thư“ ngày 15-7-1922 kể bảy tội là “tôn bậy quân quyền, lạm hành thưởng phạt, thích chuộng sự qùy lạy, xa xỉ qúa độ, ăn bận không phải lối, tội chơi bời, chuyến đi có ám muội“, dịch ra Việt ngữ và Pháp văn đăng trên báo chí gây dư luận xôn xao tại Pháp, vua Khải Ðịnh nhận thư về nước thời gian ngắn băng hà.

Phan Châu Trinh ở Paris 14 năm, gây ảnh hưởng lòng yêu nước sâu rộng trong giới Việt Kiều và sinh viên, người Pháp kính nể xem cụ Phan là chính trị gia, đại diện cho người Việt tại thủ đô Paris và các nhà cách mạng Việt Nam: “Ông vừa thể hiện tính kiên quyết, thẳng thắng, vừa biết thận trọng cân nhắc lời lẽ, thông minh nhạy bén trong hiểu và đoán ý người khác, có quan điểm đạo nghĩa sâu sắc, coi thường mặt vật chất kinh tế”.

Phan Châu Trinh về nước bị bệnh mất

Phan Châu Trinh xuống tàu Fontainebleau, ngày 29.5.1925 sau một tháng, cụ Phan và Nguyễn An Ninh về tới Sài Gòn 26-6-1925. Nguyễn An Ninh đưa Phan Châu Trinh về thẳng khách sạn Chiêu Nam Lầu (*). Cho đến 29-6-1925 được Nguyễn An Ninh đưa về nhà cha của ông, là cụ Nguyễn An Khương, ở Mỹ Hoà để tiện việc tiếp đón bạn bè đến thăm hỏi, trao đổi công việc; đồng thời cũng để tiện cho cụ Nguyễn An Cư (Chú ruột của Nguyễn An Ninh, một lương y nổi tiếng ở Nam Kỳ) chăm sóc sức khoẻ cho Phan Châu Trinh đang thời kỳ suy yếu nhất. Thời gian ở Chiêu Nam Lầu và tại nhà cụ Nguyễn An Khương, Phan Châu Trinh tiếp xúc với các nhân vật như: Trần Quang Nghiêm, Nguyễn Kim Ðính, Khánh Ký, Lâm Hiệp Châu, De Jean de la Bâtre, Paul Monin, Malraux … Trong các cuộc tiếp xúc nầy, cụ Phan bày tỏ tâm tình: ”Một khi đã trở lại sống trên quê hương xứ sở, tôi nguyện đem hết nghị lực bình sinh mà thức tỉnh dân khí ba miền đồng tâm, hiệp lực đạp đổ cường quyền áp chế”.

Chính vì tâm quyết phụng sự cho dân quyền, nên dù sức khỏe còn yếu, cụ Phan cùng Nguyễn An Ninh (với vợ chồng người con gái là ông bà Lê Ấm) đi xuống các tỉnh Trà Vinh, Mỹ Tho … để vận động tài chánh cho việc tái bản tờ “La Cloche Fêlée”. Nhờ vậy, ngày 26-11-1925, báo “La Cloche Fêlée” số 20 được tái bản. Thời gian bị bệnh nhưng cụ cố gắng diễn thuyết thêm hai đề tài.

- Ðạo đức và luân lý đông tây
- Quân trị chủ nghiã và dân trị chủ nghiã

Bài diễn văn cuối cùng Phan Châu Trinh nói chuyện tại Hội Thanh Niên Sàigòn “Tôi nghĩ rằng vì cái độc quân chủ nó giết hẳn cái lòng ái quốc của dân tộc Việt Nam ta. Nói theo đạo Nho đó kỳ thật không có thi hành một chút đạo Nho nào, chỉ còn sót lại một hai điều trong gia đình mà thôi, kỳ dư là những điều mấy ông Vua chuyên chế đưa vào đạo Nho để đè nén dân”.

Về Ðạo Ðức và Luân Lý Ðông Tây

“Xem như thế thì xưa nay nước ta không có quốc gia luân lý, chỉ có một cái luật vua tôi bắt buộc dân phải theo vua với dân không có luân lý gì dính nhau, chẳng qua vua và tôi tớ của vua hiệp lại với nhau lấy sức mạnh để đè lên dân mà thôi. Nay muốn một ngày kia nước Việt nam được tự do độc lập thì trước hết dân Việt nam phải đoàn kết“.

Các bài diễn thuyết của cụ Phan gây ảnh hưởng sâu xa đến thế hệ trẻ văn minh tại Sàigòn, tiêu biểu trong đó có nhà cách mạng Tạ Thu Thâu (1906-1945). Trong thời gian trở về Sài gòn cụ bị bệnh được cả gia đình nhà cách mạng Nguyễn An Ninh (1900-1943) lo giúp đỡ thuốc men, tiếp đón thân nhân và khách đến thăm và cho đến những ngày cuối cùng. Tình thần gia đình Nguyễn An Ninh thật đáng quý lưu danh cho hậu thế, nhưng thương tiếc thay. Phan Châu Trinh đang thoi thóp trên giường bệnh lại hay tin Nguyễn An Ninh đã bị bọn mật thám Pháp bắt tại nhà. Vào lúc 11 giờ 30 trưa 24-3-1926. Phan Châu Trinh trút hơi thở cuối cùng vào lúc 21 giờ 30 tối 24.3.1926) tại khách sạn Chiêu Nam Lầu và được đem quàn tại nhà số 54 đường Pellerin, nhà của ông Huỳnh Đình Điển (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai tức đường Pasteur trước 30-4-1975).

Ủy Ban tổ chức lễ quốc táng nhà yêu nước Phan Châu Trinh đã được hình thành ngay trong đêm 24-3-1926. Những thành viên của ủy ban tổ chức tang lễ nhà chí sĩ Phan Châu Trinh gồm nhiều nhân sĩ, trí thức. Tang lễ được đại diện thân hào nhân sĩ Sài Gòn tổ chức cử hành theo nghi thức quốc tang. Hai người con gái đã có mặt bên linh cữu của cha, tại Sài Gòn không phân biệt chính trị, đảng phái, tôn giáo đều tham dự, đưa linh cữu cụ Phan đến nơi an nghỉ cuối cùng lúc 6 giờ sáng 4.4.1926 tại nghiã trang của hội Gò Công tương tế. Hàng ngàn câu đối, trướng, la liệt bàn phúng điếu các Sư chùa Nam Sơn tỉnh Sóc trăng gởi mấy câu đối.

Tiên sinh thật là vị cao tăng trong giác thế, gồm đủ từ bi và trí huệ
Người đời sau ngưỡng trông tòa pháp Cộng Hòa, biết bao nhiêu công đức như cát sông Hồng Hà
Hai mươi năm trống sớm chuông chiều, khua tỉnh ái hà con ma chuyên chế, nhìn muôn dặm mưa dòn gió dập, kêu gọi người ngủ mê trong biển trần

Phan Bội Châu đang được an trí ở Huế thay mặt cho đồng bào Huế gởi 2 câu đối

Thương hải vi điền, Tinh vệ hàm thạch
Chung Kỳ ký một, Bá Nha đoạn huyền (17)

Huỳnh Thúc Kháng thay mặt cho anh em Trung-Việt đã đọc một bài điếu văn mang ý nghĩa lịch sử rõ nét nhất về quan điểm chính trị: “Một đoạn lịch sử của tiên sinh hơn hai mươi năm trời, nào bị tù đày, ở nước này sang nước khác, trải bao nhiêu phen nguy hiểm, trong giây phút này không thể lược thuật lại cho được; chúng tôi xin tóm tắt lại mà nói sơ: Chủ nghĩa tiên sinh đệ nhất là đánh đổ chuyên chế, làm cho dân quyền tự do, còn cái phương pháp tiến hành thì tiên sinh thường nói rằng:

- Tình hình trong nước ta bây giờ đang vào nguy ngập, nếu muốn cải cách thì cần liên lạc đoàn thể mới được. Tiếc cho người nước mình còn đang mê mộng, đồng chí với tiên sinh chẳng được mấy người. Vì vậy mà tấm lòng bị phân hóa ra uất ức, uất ức hóa nên đại bệnh huống gì những điều mắt thấy tai nghe dể làm cho tiên sinh cảm xúc mà đau được, chết được, thương ôi!

- Thôi, đất vàng một nắm, giấc mộng ngàn thu, sự nghiệp anh hùng, ngày nay hết cuộc. Chúng tôi chỉ mong mai sau này những người kế chí tiên sinh, làm cho vẻ vang dân tộc Việt Nam ta. Thì linh hồn tiên sinh sẽ được yên ổn mà ngậm cười nơi suối vàng.

Phan Châu Trinh tranh đấu bất bạo động với chủ thuyết Dân Quyền, Phong Trào Duy Tân làm thay đổi lịch sử Việt Nam dưới thời thuộc điạ, từ đó người Pháp phải thay đổi chính sách cai trị. Phan Châu Trinh một vì sao sáng trên vòm trời Việt Nam của đầu Thế kỷ 20.

- Chủ trương chính trị của Phan Châu Trinh có thể được xem là nền tảng của hệ tư tưởng dân chủ Việt nam ngày nay. Trước Phan Châu Trinh, tại Việt nam chưa có ai nghĩ đến dân chủ, dân quyền… Chẳng những Phan Châu Trinh là người đầu tiên thổi một luồng gió mới vào chính trường Việt nam, Ông cũng là người Việt nam đầu tiên gây được uy tín lớn lao với chính trường nước Pháp là nước đang đô hộ Việt Nam. (18)

Phan Châu Trinh sống phục vụ lý tưởng, chủ trương xây dựng đất nước vững chắc khai dân trí, giành lại độc lập. Mong ước Dân Quyền và Nhân Quyền chưa thành công cụ đã ra đi, nhưng để lại những tác phẩm văn chương, giá trị đạo đức và quan điểm hoạt động chính trị bất bạo động.

Đầu Pháp chính phủ thư (1906)
Hợp quần doanh sinh thuyết quốc am tự (1907)
Tỉnh quốc hồn ca I & II (1907)
Tuồng Trưng nữ Vương soạn chung với Hùynh thúc Kháng,Phan Thúc Duyện (1910)
Trong thời gian sống ở Paris và về nước viết các tác phẩm
Trung kỳ dân biến thỉ mạt ký (1911)
Giai nhân kỳ ngộ (1913-1915)
Tây Hồ và Santé thi tập! (1914-1915)
Khải Ðịnh Hoàng Ðế thư (1922)
Bức thư trả lời cho người học trò tên Ðông (1925)
Ðông Dương Chính trị luận (1925)

Kỷ niệm ngày giỗ thứ 85 cụ PCT (24.4.1926-24.3.2011)

Nguyễn Quý Ðại
(cựu Học sinh Phan Châu Trinh Đà Nẵng)

(12) Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân
(13) Lam Giang trang 211
(14) Những hoạt động của Phan Châu Trinh Ts Thu Trang
(15) Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân trang 172
(16) Những hoạt động của Phan Châu Trinh Ts Thu Trang trang 125
(17) Phan Chu Trinh Thế Nguyên
(18) Quảng Nam trong lịch sử tác giả Trần Gia Phụng

Tài liệu tham khảo:

- Quảng Nam trong lịch sử tác giả Trần Gia Phụng Nxb Non Nước Toronto 2000
- Phan Châu Trinh (1872-1926) Tác giả Thế Nguyên tủ sách Tân Việt
- Phong Trào Duy Tân tác giả Nguyễn Văn Xuân Nxb Lá Bối
- Thành Thái người điên thế kỷ tác giả Thái Vũ Nxb Văn Học
- Những hoạt động của Phan Châu Trinh tại Pháp 1911-1925 Tác giả Thu Trang Nxb Văn Học
- Từ Hi Thái Hậu cuốn 2 tác giả Mộng Bình Sơn Nxb Xuân Thu
- Bộ Quân sử do bộ tổng tham QLVNCH mưu xuất bản
- Quảng Nam đất nước và nhân vật 1 &2 Nguyễn Quyết Thắng
- Hình trên Internet

(*) Khách sạn Chiêu Nam Lầu do chính bà Nguyễn Thị Xuyên (bí danh Chiêu Nam Lầu) là cô quản, nhằm làm nơi liên lạc, đưa đón, học tập và an dưỡng các sĩ phu đương thời; còn là nơi đưa rước du ruột của Nguyễn An Ninh, cùng bà Nguyễn An Khương (mẹ của Nguyễn An Ninh) tổ chức và cài học sinh sang Nhật trong phong trào Ðông Du. Ðịa điểm khách sạn tại số 49 Nguyễn Huệ ngày naỵ.